ابعاد مختلف تكاملی درکودکان 2

پرتال تخصصی مددکاری اجتماعی ایران در رابطه با ابعاد مختلف تکاملی کودکان پیش از این در شش بعد،1- جسمي، 2­ حركتي ، 3­ شناختي و ادراكي، 4­ كلامي، 5­ عاطفي و 6­ اجتماعي مطالبی را ارائه و به صورت تفصیلی در رابطه با بعد جسمی و حرکتی مورد بررسی قرار داد.

آنچه در ادامه می آید اشاره ای به سایر ابعاد تکامل کودکان خواهد بود.

تكامل شناختي. تكامل شناختي توسعه‌ي فرآيند هوش و يا توانايي‌هاي ذهني كودك را شامل مي‌شود. تكامل شناختي روند دايمي تقابل بين كودك و مردم، اشياء يا وقايع محيطي است. قوه‌ي درك شامل تشخيص، طي مراحل تكامل و منظم كردن اطلاعات و سپس استفاده از اطلاعات به شيوه مناسب است. روند شناختي فعاليت‌هاي ذهني مانند كشف، تفسير، دسته كردن، طبقه بندي و به خاطر آوردن اطلاعات را شامل مي‌شود. در كودكان پيش دبستاني بزرگ‌تر، قوه شناخت به مهارت‌هايي جهت ارزيابي ايده‌ها، قضاوت كردن، حل مسايل، فهم قوانين و مفاهيم، جلوتر فكر كردن و به تصور آوردن امكانات و نتايج اشاره دارد.

اين تكامل به استفاده پيچيده روزافزون از اطلاعاتي اشاره دارد كه از حس‌هاي: بينايي؛ شنوايي، لامسه، بويايي و چشايي و وضعيت بدن دريافت مي‌شود. دغدغه‌ي حس تشخيص اين است كه چه‌گونه هريك از اين حس‌ها يا تركيبي از اين‌ها مورد استفاده قرار گيرند: يادگيري انتخاب جنبه‌هاي خاص محيط كه روي آن‌ها تمركز نمايد؛ كدام جزئيات مهم هستند؛ و كدام تفاوت‌ها بايد مورد توجه قرار گيرند. پايه‌هاي سيستم حس تشخيص در بدو تولد وجود دارند. كودك از طريق تجربه، فراگيري و بلوغ به عمليات هماهنگ يك‌دست جهت تكميل اطلاعات پيچيده و تفاوت‌گذاري‌ها دست مي‌يابد. جداسازي حس تشخيص از قوه‌ي شناخت مشكل است. به همين جهت، اغلب آن‌ها را يكي مي‌كنند و به آن‌ها "تكامل شناختي- تشخيصي" مي‌گويند. 

تكامل زبان. زبان را مي‌توان سيستمي از علايم، صحبت شده و نوشته شده و رفتاري توصيف كرد. زبان سيستمي است كه به انسان‌ها اجازه‌ي ارتباط با يك‌ديگر را مي‌دهد. تكامل عادي زبان مداوم است و به پختگي و نيز فرصت‌هاي يادگيري بستگي دارد. سال اول زندگي مرحله "قبل از زبان شناسي"  يا "پيش از زبان"  ناميده مي‌شود كه كودك براي برآوردن نيازها و احساسات خود به حركات بدني و صداها مثل گريه و خنده متكي است. به دنبال اين مرحله، مرحله زبان شناسي مي‌آيد كه صحبت كردن ابزار اصلي ارتباط مي‌شود. كودكان لغات و قوانين گرامري را به موازات پيدا كردن مهارت براي بازگو كردن افكار و عقايدشان از طريق زبان فرا مي‌گيرند. اغلب كودكان بسياري از مفاهيم و ارتباط آن‌ها را خيلي پيش از آن كه لغات توصيف كننده آن‌ها را بيابند، مي‌دانند. به اين امر "زبان پذيرنده" مي‌گويند. زبان پذيرنده مهارتي است كه پيش از "زبان بيان كننده" يا توانايي استفاده از لغات جهت توصيف و توضيح به دست مي‌آيد. تكامل صحبت كردن و زبان تحت تأثير تكامل عمومي شناختي، اجتماعي، حس تشخيص و عصبي و عضلاني است. تكامل زبان هم‌چنين به كيفيت و كميت زباني كه شنيده مي‌شود بستگي دارد.

تكامل عاطفي. گاهي اوقات تكامل شخصي نيز ناميده مي‌شود و بخش تعيين كننده در تكامل اوليه كودكان است. احساسات به موازات واكنش كودكان به تجارب زندگي به يك سلسله كامل عواطف رشد مي‌كند. يك وضعيت غيرقابل تشخيص احساسات در دوران نوزادي به يك سلسله عواطف پالوده شده در سال‌هاي اول كودكي تحول مي‌يابد. برخي مهارت‌هايي كه در سال‌هاي اوليه فرا گرفته مي‌شود عبارتند از: توانايي پذيرش و ابراز عواطف هم‌چنين درك عواطف ديگران، ظرفيت كنار آمدن با تغييرات؛ توانايي قضاوت كردن؛ ظرفيت دانستن و لذت بردن از حس كنترل و نفوذ خود. هم‌چنين شامل يك سلسله مهارت‌ها در رابطه با يادگيري وظايف مراقبت از خود مي‌باشد.

به علاوه، كودكان در سال‌هاي اول زندگي از ماهيت اجتماعي خود آگاه مي‌شوند. تكامل اجتماعي يا اجتماعي شدن، تحت هدايت والدين و اعضاي خانواده آغاز مي‌گردد. زماني كه كودكان وارد محيط‌هاي گروهي مي‌شوند، بيش‌تر در معرض رفتارها، نقش‌هاي اجتماعي و برخوردهايي قرار مي‌گيرند كه تكامل اجتماعي مناسب فرهنگي را پرورش مي‌دهد. كودكان بسياري از مهارت‌هاي اجتماعي را در سال‌هاي اوليه ياد مي‌گيرند. آن‌ها اعتماد به اشخاص بالغ سواي والدين خود را مي‌آموزند و از آن لذت مي‌برند. كودكان در ارتباط خود با ديگران راه‌هاي هم‌كاري، مخالفت، سهيم شدن، مراوده كردن و نيز اثبات خود را فرا مي‌گيرند. هم‌چنين، ياد مي‌گيرند چه‌گونه عضو گروهي باشند- در فعاليت هاي گروهي شركت كنند، خود را با انتظارات گروه وفق دهند و به حقوق و عواطف سايرين احترام بگذارند. به علاوه، كودك مي‌آموزد كه چه‌گونه عواطف خود را به شيوه‌هاي مناسب فرهنگي بيان نمايد. 6­ تكامل اجتماعي. تكامل احساسي زمينه‌ي وسيعي است كه با چه‌گونگي احساس كودكان درباره خود و ديگران سر و كار دارد. اين تكامل به رفتارها و واكنش‌هاي كودكان نسبت به فعاليت‌هاي كاري و بازي، وابستگي به والدين و مراقبين و ارتباط‌شان با اعضاي خانواده و دوستان اشاره دارد. نقش جنسيت، استقلال، اصول اخلاقي، اعتماد و پذيرش قوانين نيز از جنبه‌هاي اساسي تكامل عاطفي هستند.