امروزه از انواع كاركردهای خانواده در گذشته كاسته شده است و زن و شوهر برای تأمین نیازمندیها و خدمات خود به خانواده متكی نیستند و گسست پیوند زناشویی آن هم در یك محیط زناشویی ننگ نیست.

تئوریهای كلان

1-بحران ارزشها

در جوامعی كه در حال انتقال از وضع اجتماعی و اقتصادی خاص به وضع و شرایط دیگری هستند، مشكلاتی پدید می آید كه نتیجه تصادم نوگرایی و پایبندی به سنتهای دیرین و تشدید جنگ بین نسلهاست. در این مرحله برزخی و حساس، عناصر اخلاقی و ارزشهای اجتماعی بیش از هر چیز دیگر تغییر وضع و موضع می دهند. بسیاری از موضوعات بی ارزش دیروز، در محدوده عناصر نوین و مقبول امروزی پای می نهند و بسیاری از عناصر مطلوب اجتماعی از قلمرو ارزشهای اجتماعی خارج می شوند. هر چقدر این تحول سریع باشد، تضاد و جابجایی ارزشها چشمگیرتر خواهد بود. در این احوال كشمكش درون خانواده ایجاد می شود و نابسامانی خانواده و طلاق افزایش می یابد.

بروس كوئن معتقد است این یك واقعیت است كه میزان طلاق در جوامع نوین زیاد شده است. این وضعیت از جامعه و ارزشهای متغیر ما سرچشمه می گیرد تا از گسیختگی و تباهی خانواده به عنوان یك نهاد اجتماعی. امروزه از انواع كاركردهای خانواده در گذشته كاسته شده است و زن و شوهر برای تأمین نیازمندیها و خدمات خود به خانواده متكی نیستند و گسست پیوند زناشویی آن هم در یك محیط زناشویی ننگ نیست.

2- تئوری آنومی (Anomy)

از دیدگاه جامعه شناسان، آنومی به مفهوم فقدان اجماع در مورد اهداف اجتماعی، انتظارات جمعی و الگوی رفتار برای اعضا جامعه است. این حالت منجر به محو و غیبت تدریجی آتوریته و ضابطه اخلاقی می شود و جامعه كنترل اجتماعی خود را از دست می دهد. هنگامی كه جامعه در حال گذار و دگرگونی است، بسیاری از انسانها دچار سرگردانی می شوند و قواعد و ارزشهای جامعه، برای آنها بی اهمیت و كم ارزش می شود. از سوی دیگر ارزشهای جدید و منطبق با شرایط نیز، هنوز در جامعه جا نیفتاده است. در واقع جامعه دو ساخت دارد. در این جامعه برخی از ساخت كهن و برخی از ساخت نوین تبعیت می كنند. از هم پاشیدگی هنجارها و آنومی، وضعیتی را ایجاد می كند كه آرزوهای بی حد و حصر ایجاد می شود و از آنجا كه طبعاً این آرزوهای بی حد نمی توانند ارضا شوند، در نتیجه وضعیت نارضایتی اجتماعی پدید می آید كه در جریان اقدامات منفی اجتماعی نظیر طلاق، خودكشی و غیره ظاهر می شود.

3-بحران وجدان جمعی

وجدان جمعی یكی از مهمترین ضمانتهای تحقق اهداف و ارزشهای جامعه است. شخص یا اشخاص می توانند هنجارهای جامعه را تحقیر كنند، اما در برابر وجدان جمعی جز اطاعت راهی ندارند. به اعتقاد دوركیم هر چقدر وجدان جمعی قوی باشد،‌ خشم عمومی در مقابل هنجارشكنی حادتر است. با ضعیف شدن وجدان جمعی، ارزشهای منفی منتسب به طلاق كاهش می یابد و جامعه مطلقه ها را به عنوان مطرودین اجتماعی تلقی نمی كند و بدین ترتیب بر میزان طلاق افزوده می شود.

4-مشكلات اقتصادی

به نظر كانگر (Conger) دوران های سخت اقتصادی در جامعه نتایج زیانباری بر خانواده ها دارد، از جمله آنها، احتمال وقوع گسیختگی خانواده و بی سامانی آن است. محرومیت اقتصادی تعاملات مثبت زوجین را كاهش می دهد و آنها را به سوی طلاق سوق می دهد.

تئوریهای خرد

1-تئوری توزیع قدرت

در چند دهه اخیر با تغییرات اجتماعی و تقابل سنت و مدرنیته، درخواست نفوذ و كنترل هر یك از زوجین بر سرنوشت خود و خانواده افزایش یافته و این وضعیت، یكی از عوامل مؤثر در ایجاد اختلاف و جدل در خانواده بوده است. از یكسو آشنایی بانوان با جایگاه حقوقی خویش، كسب استقلال اقتصادی، درخواست دخالت در امور خانواده و توزیع مساوی قدرت (البته در برخی موارد جهت تغییر قدرت به سمت قدرت زنانه بوده است) و از سوی دیگر عدم پذیرش و درك مردان از شرایط جدید و ناآگاهی آنها از حقوق و تكالیف متقابل زوجین، موجب اختلافات و تعارضات شدید در خانواده شده است

2-تئوری نیاز ـ انتظار

هر كدام از زن و شوهر با تصورات خاصی در باره زندگی زناشویی اقدام به ازدواج می كنند و زندگی را با انتظارات مشخصی در مورد اینكه همسرشان چگونه با او رفتار خواهد كرد، آغاز می نمایند. اگر این انتظارات برآورده نشود، ناراضی و پشیمان خواهند شد. ازكمپ معتقد است كه احساس رضایت با نحوه انطباق كامل امیدها و انتظارات با پیشرفتهای فرد تعیین می شود، در حالی كه نارضایتی معلول ناكامی در رسیدن به انتظارات است.

3-تئوری تسری(Spill – over theory)

گرونبرگ بیان می كند كه رضایت و عدم رضایت از یك بخش از زندگی بر روی رضایت و عدم رضایت از بخشهای دیگر زندگی تأثیر دارد. بطور مثال نارضایتی فرد از زندگی اجتماعی می تواند موجب نارضایتی او از زندگی خانوادگی شود.

4 -تئوری خود میان بینی(Anthropomorphism theory)

هر گاه انسان یا انسانهایی، دیگری یا دیگران را با خود و ارزشهای خود ارزیابی نمایند، دچار خود میان بینی گردیده اند، گسترش اخلاق خودگرایی و عدم توجه به خواسته ها و نیازهای فرد مقابل در زندگی زناشویی می تواند موجب اختلاف و ستیزه در كانون خانواده گردد. امروزه با اصالت قرار گرفتن «خود»، ارقام طلاق روبه فزونی است.

<>    راهکارهای پیشگیری از طلاق:

آموزش‌های صحیح پیش از ازدواج یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از طلاق است.همچنین دوام یک زندگی مشترک، نیازمند صداقت، گذشت، احترام متقابل و توجه به نیازهای طرف مقابل، رمز موفقیت یک زندگی مشترک است و باید مطمئن بود که اگر این فاکتورها در زندگی لحاظ شود، به طور مسلم پدیده طلاق اتفاق نخواهد افتاد اما گاهی مشکلات در حدی است که ادامه زندگی، میسر نیست و طلاق آخرین راهکار است.

<>   راهکارهای حقوقی

1.     بازنگری قوانین مربوط به حقوق خانواده خصوصا در مورد طلاق و عوارض ناشی از آنخاصه در بحث حضانت فرزندان؛   2- برقراری وحدت رویه قضایی در برخورد با مشکلات خانوادگی و پرهیز از اعمال سلیقه فردیدر صدور حکم؛
2.    وضع قوانین جدید همراه با پیش بینی ضمانت های اجرایی لازم در خصوص مقابله با ازدواجهای اجباری زودهنگام و ازدواج های مصلحتی همچون خون بس؛
3.     پیش بینی و تشدید مجازات افرادی که اقدام به همسرآزاری و اعمال خشونت در محیطخانواده می نمایند؛ 5- ایجاد و گسترش واحدهای مددکاری و ارشاد در دادگاههای خانواده؛
4.    اجباری شدن آموزش های قبل از ازدواج به صورت قانونی.

<>   راهکارهای اجرایی

1.    ساماندهی نظام ثبت ازدواج و طلاق خاصه در مناطق محروم حاشیه ای کشور که خرده فرهنگ ها حاکم می باشند؛ 2- ایجاد و گسترش مراکز مشاوره و مداخله در بحران ها و اختلافات خانوادگی؛ 3- کاهش و کنترل آسیب های اجتماعی تهدیدکننده نهاد خانواده خاصه اعتیاد، بیکاری، فقر، خشونت و ... در سطح جامعه؛
4-توانمندسازی اقتصادی خانواده ها به منظور کاهش فشارهای اقتصادی حاکم؛
5-کنترل مهاجرت بی رویه از مناطق روستایی و شهرهای کوچک به کلان شهرها؛
6-رفع تبعیضات طبقاتی و توسعه امکانات و فضاهای آموزشی، هنری، تفریحی به منظور ساماندهی اوقات فراغت خانواده ها خاصه در مناطق محروم؛
7-تقویت و توسعه طرح های پیشگیری از همسرآزاری و سازش خانوادگی با همکاری سازمان های غیر دولتی؛
8-توانمندسازی و ایجاد فرصت های اشتغال و گسترش حمایت های بیمه ای از زنان

---

منابع:
1-    حیدرزاده، محمد رضا(1380). “ طلاق پایان راه یك زندگی”. ماهنامه كهكشان، شماره 10، صفحات 30 تا 35.
2-    ساروخانی،باقر(1386).  طلاق،پژوهشدرشناختواقعیتوعواملآن،تهران: انتشاراتدانشگاهتهران.
3-    کاوه٬محمد٬(1391) ٬آسیب شناسی بیماریهای اجتماعی (جلد اول)٬تهران: نشرجامعه شناسان٬چاپاول 1391