سابقه مطالعات مربوط به فقر و توزیع درآمد به اواسط دهه 1320 همزمان با تاسیس وزارت کار در ایران بازمی‌گردد. این مطالعات بیشتر در قالب تعیین حداقل دستمزد تعیین سبد مصرفی خانوار می‌باشد. از سال‌های دهه 1340، مرکز آمار ایران، نتیجه‌گیری و بررسی‌های هزینه و درآمد را شروع نمود و همه ساله نتایج آن در قالب نشریات سالانه منتشر می‌شود.

در مورد توزیع درآمد یکی از کارهای اولیه توسط هاشم پسران در سال 1354 و کار دیگر در سال 1358 توسط مرحوم حسین عظیمی در مقوله فقر و رفاه صورت گرفته است.

در دوران پس از انقلاب مطالعه‌ای توسط حسین عظیمی تحت عنوان «بررسی توزیع درآمد و هزینه در ایران» در سال 1369 انجام گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد که تمرکز درآمد، بیشتر در بخش‌های خدمات غیردولتی و بخش صنایع بزرگ می‌باشد. در عین حال بخش قابل‌توجهی از خانوارهای کم‌درآمد در بخش‌های خدمات دولتی، ساختمان و صنایع و معادن کوچک قرار دارند. مقاله پژویان در سال‌های 70ـ1369 به بررسی مسائل توزیعی و وضعیت تغذیه و فقر شهری و روستایی می‌پردازد. طرح بعدی وی نیز در این راستا در سال 1371 به شناسایی و برنامه حمایت از اقشار آسیب‌پذیر اختصاص یافت. در سال 1372 خانم پروین رساله دکتری خود را به بررسی زمینه‌های اقتصادی فقر در ایران اختصاص داد. در این اثر تحقیقی نابرابری شدید در توزیع درآمد و فقر گسترده از دو منظر مورد بررسی قرار گرفته است. اول آن‌که توزیع نابرابر درآمد با ایجاد محدودیت در تقاضا و تاثیر بر ترکیب تولید، ساختار بازار را تحت تاثیر قرار خواهد داد به گونه‌ای که در اثر تنوع در تقاضای قشر محدود پردرآمد و کاهش تقاضای قشر عظیم کم‌درآمد، ساختار تولید تغییر کرده و مانع برخورداری بخش تولیدی از مزایای تولید در مقیاس انبوه خواهد گردید. از طرف دیگر باتوجه به نقش نیروی انسانی در فرایند رشد، گستردگی فقر و توزیع نابرابر درآمد منجر به سطح پایین بهره‌وری بخش عظیمی از نیروی کار خواهد شد که این امر خود رشد بلندمدت تولید را محدود خواهدساخت.

از سال 1372 به بعد کارهای تحقیقاتی گسترده‌ای در زمینه فقر و فقرزدایی صورت گرفته است. (سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گیلان، فقر، توزیع درآمد و رفتار مصرفی خانوارهای استان گیلان، 1383: 55ـ13)

یک بررسی اجمالی از تحقیقات صورت گرفته نشان می‌دهد که مسئله فقر درایران چه از منظر تئوری و چه از منظر کاربردی (کیفی و کمی) با چالش‌های جدی روبه‌روست. به عبارتی اکثر مطالعات انجام شده در کشور به بررسی خط فقر غذایی پرداخته‌اند. نکته مهم‌تر آن‌که می‌توان یک فهرست بلندبالائی از خط فقر غذایی (کالری) که به شیوه‌های مختلف محاسبه شده است را تهیه نمود که از آن نتایج هیچ یک از دو گزارش با یکدیگر هم‌خوانی نداشته باشد. علاوه بر این می‌توان مشکلات فراوانی برای اندازه‌گیری فقر در ایران مانند کمبود یا نبود آمار و اطلاعات کافی، عدم همخوانی آمارهای منابع مختلف، محدودیت در دسترسی آسان به اطلاعات، فقدان بانک اطلاعاتی منسجم و همچنین وجود نوسانات شدید در اقتصاد کشور را اضافه نمود که خود از مشکلات جدی این حوزه می‌باشد که باید برای حل آن چاره‌جویی‌های اساسی نمود.

به‌طور خلاصه همان‌گونه که مشاهده گردید حضور ادبیات و متدولوژی‌های متعدد در حل مسئله فقر خود یکی از موانع و آسیب‌های اصلی عدم رفع فقر در ایران می‌باشد. در واقع از موانع جدی این راه وجود همین تنوع و تکثر در بعد روش‌شناختی فقر و مفاهیم آن می باشد. زیرا اگرچه گسترش و شناسایی زمینه‌های مختلف فقر موجب شناخت هر چه بیشتر این پدیده شوم و معضل مهم اجتماعی می‌گردد اما به دلیل تمرکز مسائل پژوهشی بر روی یک یا چند جنبه از فقر موجب عدم اجماع بین صاحب‌نظران از ارائه یک تصویر دقیق از فقر در ایران گردیده است.

به اعتقاد نویسنده این مشکل مهم‌ترین و اصلی‌ترین علت عدم ریشه‌کنی و یا کاهش فقر در ایران می‌باشد. به عبارت دیگر از آن جایی که «وضعیت فقر در ایران» به شکل منسجم و مورد تایید و تصدیق تمامی کارشناسان و متخصصین این امر وجود ندارد، لذا مشکل بعدی را رقم خواهد زد و آن اینکه فرد سیاست‌گذار نیز با توجه به وجود راه‌حل‌ها و رهنمودهای مختلف در زمینه حل مسئله فقر که توسط طیف گسترده‌ای از افراد و سازمان‌های مختلف صورت گرفته است، دچار ابهام و تردیدهای جدی شده و با اتخاذ سیاست‌های مختلف و بعضا متعارض (چون به دلیل همان عدم اجماع ممکن است سیاست‌ها توسط یک پژوهش توصیه گردد اما توسط مطالعه دیگر مردود قلمداد شود) حل این مسئله را پیچیده‌تر نموده و حتی از دستیابی به اهداف فقرزدائی در ایران نیز دور گردد.

---

منابع:
    - فصلنامه علمی‏ پژوهشی رفاه اجتماعی
-    خیاطی ظهیری،سپیده(1385؛بررسی فقر در ایران،پایان‏نامه کارشناسی ارشد، تهران:دانشگاه الزهراء.تهران:کویر.
-    زنوز،بهروز هادی،(1384)؛فقر و نابرابری درآمد در ایران‏"،فصلنامه علمی‏ پژوهشی رفاه اجتماعی،ش 17،صص 165-206.
-    خداداد کاشی، فرهاد و باقری، فریده، (1384). نحوه توزیع فقر در ایران. فصلنامه پژوهش‌های اقتصاد ایران، شماره 22
-   علیخواه، فردین. (1382)، علل و عوامل قانون‌گریزی، نشریه انتخاب. شهریور 1382
-   رئیس دانا، فریبرز. (1380)، بررسی‌هایی در آسیب‌شناسی اجتماعی در ایران، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی. تهران.
-   رئیس‌دانا، فریبرز و دیگران. (1379)، فقر در ایران، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی. تهران.
-   ممتاز، فریده. (1381)، انحرافات اجتماعی، شرکت سهامی انتشار. چاپ اول. تهران.