رشتهٔ مددکاری اجتماعی به علت ماهیت حساس و برخورداری از اصول اساسی نیازمند تدریس از سوی افرادی است که علاوه بر داشتن مدرک دکتری مددکاری اجتماعی از تجربیات کافی کار با اقشار مختلف نیز برخوردار باشند. رئیس انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران طی نامه‌ای به وزیر علوم با انتقاد از کیفیت آموزشی در دانشگاههای علمی کاربردی گفت: رشد و توسعه رشته مددکاری اجتماعی در دانشگاه‌ها خواستهٔ همهٔ مددکاران اجتماعی است ولی هیچ مددکار اجتماعی رشد غیر اصولی و غیر کیفی مددکاری اجتماعی را بر نمی‌تابد.

به گزارش خبرنگار پرتال تخصصی مددکاری اجتماعی ایران و به نقل از ایلنا؛ “مصطفی اقلیما”، رئیس انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران، در نامه‌ای خطاب به وزیر علوم و تحقیقات با اشاره به اینکه تعداد فارغ التحصیلان رشته مددکاری اجتماعی در دانشگاههای علمی کاربردی بیش از دانشگاه‌های دولتی است به بیان انتقاداتی نسبت به کیفیت این دانشگاه‌ها پرداخت و افزود: رشد و توسعه رشته مددکاری اجتماعی در دانشگاه‌ها خواستهٔ همهٔ مددکاران اجتماعی است ولی هیچ مددکار اجتماعی رشد غیر اصولی و غیر کیفی مددکاری اجتماعی را بر نمی‌تابد. متن نامه اقلیما به شرح زیر است:

جناب آقای دکتر فرجی دانا
وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری
با سلام و احترام

امروزه بروز تغییرات ساختاری در جوامع از ابعاد گوناگون فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی منجر به پدیدار شدن مسائل و مشکلات متعددی شده است که در برخی موارد بر زندگی افراد، خانواده‌ها و اجتماعات تأثیرات نامطلوبی می‌گذارد. در تمام کشورهای دنیا متخصصانی که جهت رسیدگی به این چالش‌ها در جهت پیشگیری، درمان و توانبخشی همت گمارده‌اند؛ مددکاران اجتماعی هستند. بنا بر تعریف فدراسیون بین المللی مددکاران اجتماعی، حرفه مددکاری اجتماعی از طریق تغییر اجتماعی، حل مشکل در روابط انسانی و توانمندسازی افراد، ارتقا رفاه و بهزیستی تعریف می‌شود. مددکاری اجتماعی یک رشته تخصصی است که دانش آموختگان این رشته بنابر مقاطع گوناگون تحصیلی کار‌شناسی، کار‌شناسی ارشد و دکتری به انجام خدمات تخصصی مددکاری اجتماعی می‌پردازند. مددکاران اجتماعی در سطوح گوناگون سلامت و آسیب‌های روانی- اجتماعی، به انجام فعالیت‌هایی چون مشاوره‌های روانی اجتماعی، مداخله‌های روانی اجتماعی، درمان و توانبخشی روانی-اجتماعی، افراد، جوامع و گروه‌های گوناگون جامعه می‌پردازند. از دو دهه پیش دانشگاه‌های معتبر علوم بهزیستی و توانبشخی و علامه طباطبایی به آموزش علمی و عملی مددکاران اجتماعی پرداخته‌اند. پذیرش دانشجویان در دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی از طرق آزمون سراسری و شرکت در مصاحبهٔ تخصصی می‌باشد. دانشگاه علامه طباطبائی نیز دانشجویان مددکاری اجتماعی را از بین رتبه‌های بر‌تر آزمون سراسری می‌پذیرد. در این دانشگاه‌ها اعضای هیئت علمی دارای مدارج عالی و تجربه تخصصی مددکاری اجتماعی هستند. دانشجویان دوره کار‌شناسی ۱۳۴ واحد درسی را می‌گذرانند. از این تعداد، ۲۱ واحد علمی (کارورزی)، معادل بیش از ۳۰۰۰ ساعت کار عملی که با نظارت سرپرستان متخصص و در سازمان‌ها و نهادهای مرتبط گذرانده می‌شوند. دانشگاه علمی کاربردی با هدف تربیت تکنسین شکل گرفته است. این دانشگاه‌ها معمولا از مدرسین با مدرک کار‌شناسی ارشد استفاده می‌کنند و دارای قابلیت‌های علمی و تجربی کافی برای ارائه رشته‌های حساس و تخصصی نیستند. با این وجود در سال‌های اخیر رشته مددکاری اجتماعی در مقطع کاردانی و کار‌شناسی با گرایشات مددکاری خانواده، مددکاری کودک، مددکاری اورژانس، مددکاری مراقبت از سالمندان و مددکاری قضایی در دانشگاه علمی کاربردی تصویب شده است و برخی نهاد‌ها، مانند سازمان زندان‌ها، سازمان بهزیستی، هلال احمر، بنیاد شهید و امور ایثارگران تحت نظارت این دانشگاه در حال پذیرش دانشجو می‌باشند. در سراسر کشور، ۵۰ مرکز در مقطع کاردانی و ۱۱ مرکز در مقطع کار‌شناسی دانشجو می‌پذیرد. ظرفیت پذیرش دانشجویان این مراکز درسال ۱۳۹۲ برای دوره کاردانی ۴۱۴۰ نفرو در مقطع کار‌شناسی ۹۴۵ نفر است که در مجموع شامل ۵۰۵۸ نفر فارغ التحصیل در طول دوره یکساله است. در طی دو دهه تلاش و آموزش در دانشگاه‌های معتبر (علوم بهزیستی و توانبخشی و علامه طباطبایی) تعداد فارغ التحصیلان مددکاری اجتماعی از این دانشگاه‌ها نسبت به تعداد فارغ التحصیلان یکسال دانشگاه علمی کاربردی کمتر است با این حال هنوز ردیف شغلی و استخدام مددکاران اجتماعی با مشکل رو به رو است. حال این ابهامات و سوالات مطرح می‌شود که آیا پذیرش دانشجو در رشتهٔ مددکاری اجتماعی در مراکز علمی کاربردی با شرایط ذیل، در راستای اهداف رشتهٔ مددکار اجتماعی و پاسخگوی مطمئنی برای نیازهای جامعه است؟ ۱. پذیرفته شدن در مراکز علمی کاربردی در رشته مددکاری اجتماعی تنها با داشتن مدرک دیپلم و گواهی سلامت می‌سر می‌شود. این در حالی است که دانشگاه‌های معتبر در ایران علاوه بر شرط پذیرفته شدن در کنکور حتی برای مقطع لیسانس نیز شایستگی‌های اولیه برای ورود به رشته مددکاری اجتماعی را بررسی می‌کنند. ۲. منابع درسی ارائه شده برای دروس تخصصی مددکاری اجتماعی تفاوتی با منابع ارائه شده در دانشگاه‌های دولتی نداشته و تنها با اضافه نمودن پسوندی در کنار واژهٔ مددکاری؛ آن را تخصصی می‌نامند! هم چنین منابع واحدهای درسی تخصصی در گرایشات مختلف یکسان بوده و تنها به چند منبع محدود با نویسندگانی مشخص بسنده شده که منابع متناسب با گرایشات نمی‌باشد. ۳. دانشجویان این مراکز از کیفیت آموزشی پائین بودن مطلوبیت فیلدهای کارآموزی رنج برده و در این حوزه‌ها با نارسایی آموزشی مواجه‌اند. رشتهٔ مددکاری اجتماعی به علت ماهیت حساس و برخورداری از اصول اساسی نیازمند تدریس از سوی افرادی است که علاوه بر داشتن مدرک دکتری مددکاری اجتماعی از تجربیات کافی کار با اقشار مختلف نیز برخوردار باشند. ولی متأسفانه در اکثر مراکز علمی کاربردی شاهد تدریس واحدهای تئوری و عملی از سوی افرادی با داشتن مدرک کار‌شناسی و کار‌شناسی ارشد نامربوط هستیم. درحالی که تعداد کل افراد دکتری مددکاری اجتماعی در سراسر کشور به ۱۰ نفر نمی‌رسد. چگونه می‌توان مدعی شد که آموزش این مراکز، تخصصی و در راستای رشتهٔ مددکاری اجتماعی است؟ مددکاری اجتماعی قبل از اینکه به عنوان یک رشته علمی شناخته شود در قالب یک فن و حرفه تعریف شده است اما دانشجویان مقاطع کاردانی مراکز علمی-کاربردی در دورهٔ ۲ ساله مجموعا، ۵ واحد کارورزی می‌گذرانند با این محدودیت چگونه می‌توان دانش و تخصص مددکاری اجتماعی در این دورهٔ کوتاه مدت و به دانشجویان انتقال داد؟ در پایان لازم به ذکر است که رشد و توسعه رشته مددکاری اجتماعی در دانشگاه‌ها خواستهٔ همهٔ مددکاران اجتماعی است ولی هیچ مددکار اجتماعی رشد غیر اصولی و غیر کیفی مددکاری اجتماعی را بر نمی‌تابد و صرفا به دلیل پرطرفدار بودن رشته، تأمین هزینه‌های برخی موسسات و نیاز به مدرک مددکاری اجتماعی جهت تأسیس برخی از موسسات و مراکز اجتماعی، نباید شاهد گسترش بی‌قاعده و بی‌رویه رشتهٔ مددکاری اجتماعی در مراکز علمی کاربردی باشیم. انجمن علمی مددکاری اجتماعی به نمایندگی از جامعه علمی مددکاران اجتماعی، خواستار پیگیری سریع و حذف رشته‌های غیرمتعارف در مراکز علمی کاربردی است.

دکتر مصطفی اقلیما
رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران