مفاد حقوق بشری و اصول بنيادین پيمان نامه حقوق کودک

به رسميت شناخته شدن حقوق کودکان و صاحب حق بودن آنان در پيمان  نامه حقوق کودک که جمهوری اسلامی ایران آن را در سال 1372 پذیرفته است و البته در تدوین و تصویب آن در سازمان ملل نقش فعالی داشته است ، در عمل موجب پديد آمدن محيط زندگي‌اي می‌شود که در آن حقوق کودکان کاملاً رعايت گردد (زندگی و رشد در محيط خانواده، محافظت در مقابل تبعيض/غفلت و بی توجهی/ سوء‌ استفاده و بهره کشی، بهره مندی از نام خانوادگی و مليت مشخص، و بالاخره بهره مندی از بالاترين استاداردهای بهداشتی در دسترس).

البته اجراي هر ماده‌اي مستقيماَ با سن افراد و ميزان بلوغ آنان ارتباط دارد،اما رعايت و اجراي تمام حقوق کودکان در کليه‌ي مراحل دوران کودکی بسيار ضروری است احترام به حقوق کودکان و رعايت هر عملی که منجر به تقويت حق آنان شود، وظيفه‌ي همگاني، و از جمله دولت‌هاست.

بدين ترتيب اقدامات لازم جهت رعايت و اجراي حقوق کودکان، از تصويب قوانين ضد تبعيض تا احداث فضای بازی  برای آنان، از تأمين امکانات بهداشتی مناسب تا دسترسی به تغذيه سالم و کافی، و يا هر اقدام ضروری ديگر بايد توسط دولت‌ها، جامعه و خانواده به عمل آيد.

شاید مطالعه 54 ماده پیمان نامه حقوق کودک برای همگان میسر نباشد، لذا با توجه به اهمیت اطلاع ازمفاد پیمان نامه حقوق کودک برای تمامی کسانی که با کودکان کارمی کنند، نظیر مدیران ومربیان مهدهای کودک، مددکاران اجتماعی، روان شناسان وبطورکلی تمام کسانی که با مقوله رشد وتکامل کودکان درارتباط هستند. سعی کرده ایم به طورخلاصه مفاد حقوق بشری ومهم پیمان نامه حقوق کودک را دراین یاداشت ارایه نماییم.

-  جهانشمولی / پرهيزاز تبعيض حقوق کودکان بايد در مورد تمام کودکان رعايت گردد، نمي‌توان و نبايد گروهي از كودكان را به هر دليلي از داشتن اين حقوق حذف كرد و ناديده گرفت. بنابراين هر نوع حذف، نابرابری و بی‌عدالتی بايد در سياست گذاری‌ها و برنامه ريزی‌ها در مرکز توجه قرار گيرند.

-  تفکيک ناپذيری و وابستگی متقابل کليه مواد حقوق کودک تحت عنوان "حق"  اهميت مساوی دارند و ضمن وابستگی متقابل به يک‌ديگر، غير قابل تفکيک هستند. با اجراي كامل يکی از حقوق مذکور بدون رعايت ساير حقوق ميسر نيست.

-  پاسخ‌گويی افراد مسؤول، شناسايی کودکان به عنوان دارندگان حق ايجاب می‌كند که افراد و نهادهايی که مسؤوليت رعايت حقوق مذکور را دارند مشخص شوند و از آنان خواسته شود تا در زمينه مسؤوليت‌های خود پاسخ‌گو باشند. چنين افراد و نهادهايی (از جمله خانواده، انجمن‌ها، مقامات محلی، و مقامات کشوری) بايد از طريق برنامه‌های هماهنگی ملي و بين‌المللي مورد حمايت و پشتيبانی قرار گيرند تا بتوانند به تعهدات خود به نحو احسن عمل نمايند.

-  مشارکـت تک‌تک افراد اجتماع حق دارند با مشارکت در تحولات اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی  و بهره‌مندی ازنتايج حاصله، به تحقق حقوق بشر و آزادی‌های اساسی در جامعه خود یاری رسانند. تبعات مشارکت کودکان و نوجوانان در تحولات مذکور بايد در برنامه ريزی فعاليت‌های مذکور در نظر گرفته شود.

-  حفظ منافع عاليه کودکان(ماده 3پیمان نامه حقوق کودک) حفاظت از منافع عاليه کودکان در کليه تصميم گيری‌ها و فعاليت‌ها بايد از اولين اولويت‌ها محسوب شود. بر اساس اين ماده، رويکرد کودک محور بايد تقويت شده و در تمام فعاليت‌ها، چه درسطح مؤسسات عمومی و خصوصی و چه در محيط خانواده، يافتن بهترين گزينه‌ مبتنی بر منافع عاليه کودک همواره بايد مورد تأکيد قرار گيرد. به عنوان مثال در موقعيت‌های اضطراری و ناگوار، وجود محل‌های "دوستدار کودک" کمک به حفاظت از منافع عاليه کودکان در آن موقعيت‌ها است.

-  حق زندگی، بقا و رشد(ماده 6)  اين ماده بر رشد کودک به عنوان يک پديده همه جانبه تأکيد دارد، سلامت کودک با رشد فيزيکی و معنوی وی ارتباط دارد. هم چنين رفع نيازهای اصلی کودکان و دسترسی آنان به خدمات اجتماعی مسايلی به هم پيوسته‌اند.

-  احترام به ديدگاه‌های کودک(ماده 12) به کودکان بايد فرصت داده شود تا با توجه به سن و توانائی‌هاي‌شان، در تصميم گيری‌هايی مربوط به زندگی‌شان مشارکت كنند. اين ماده به ماده 3 (حفظ منافع عاليه کودکان) مرتبط است چرا که بر اهميت نظرات کودکان در تأمين حقوق‌شان تأکيد دارد. در اين زمينه مشارکت کودکان و خانواده‌های فقير و حاشيه نشين اهميت خاصی دارد؛ چون اين ماده تأکيد می‌کند که نظرات کليه کودکان، به خصوص کودکان حاشيه نشين، بايد شنيده و به آن ترتيب اثر داده شود.

 شواهد عملی و تجربه‌هاي به‌دست آمده از رويکرد  پيمان كودك نشان می‌دهد که در صورتي‌که حقوق زنان رعايت نشده و نقض شود، رعايت حقوق کودکان امکان پذير نيست. بنابراين رويکرد مذکور بر رابطه‌ي مستقيم بين تغذيه‌ي مناسب، سلامتی و شرايط بهينه‌ي زندگی مادران، و در نتيجه رعايت حقوق زنان، و رعايت حقوق کودکان تأکيد دارد.

به عنوان مثال، اصل حقوق بشری پرهيز از تبعيض جنسی و رعايت حقوق مساوی هر دو جنس در خانواده و جامعه، و نقش روز افزون مردان در مراقبت از کودکان، در بقا، رشد و بالندگی کودکان اهميت حياتی دارد. از طرف ديگر برای از ميان برداشتن موانع رعايت حقوق زنان و دست‌يابی به شرايط عدم تبعيض جنسی، لازم است که هر دو جنس از اوان کودکی در شرايط مساوی در مسايل و فعاليت‌های اجتماعی مشارکت کنند.