سرمایه‌ی اجتماعی نهادینه، ارتباطی و پیوندی

تشخیص ابعاد مختلف سرمایه‌ی اجتماعی در بین جوامع به درك مشكلات مبتلابه فقرا كمك می‌كند.

پیوندهای محكم میان اعضای خانواده، همسایگان، دوستان صمیمی و همكاران تجاری را می‌توان سرمایه‌ی اجتماعی نهادینه نامید. این پیوندها افرادی را كه از ویژگی‌های جمعیت‌شناختی همسان برخوردارند به یكدیگر متصل می‌سازد.

پیوندهای ضعیف میان افراد با پیشینه‌ی قومی و شغلی مختلف را می‌توان به سرمایه‌ی اجتماعی ارتباطی تعریف كرد. این سرمایه میان افرادی با وضعیت اقتصادی و توان سیاسی متمایز ارتباط افقی ایجاد می‌كند. بر این فرضیه كه تنها بر ارتباط میان و بین جوامع تاكید می‌كند، این ایراد وارد است كه قدرت را نادیده می‌گیرد.

بعد سوم یعنی سرمایه‌ی اجتماعی پیوندی از ارتباط عمودی میان فقرا و افراد با نفوذ در نهادهای رسمی (بانك‌ها، ادارت ترویج كشاورزی و پلیس) تشكیل می‌شود. این بعد دارای ویژگی بسیار مهمی در زندگی جوامع فقیر است: این كه اعضای این گروه‌ها معمولا- به دلیل تبعیض شدید یا فقدان منابع- از مكان‌هایی كه تصمیات عمده مربوط به رفاه آنها اتخاذ می‌شود، كنار گذاشته می‌شوند.

محققان و حقوقدانان دیر زمانی است بر این باورند كه سرمایه‌ی اجتماعی نهادینه و ارتباطی در نهادهای محلی برای توسعه درازمدت لازم است ولی كافی نیست. بررسی در مورد فقر در كنیا نشان داد كه بیش ار 200 هزار اجتماعی در مناطق روستایی وجود دارد، لیكن اغلب این گروه‌ها به منابع بیرونی دسترسی ندارند و نمی‌توانند در رفع فقر به افراد كمك نمایند. ایجاد سرمایه‌ی اجتماعی پیوندی لازم است و در اغلب موارد كمك خارجی در پیدایش آن موثر بوده است. كمك خارجی- مثلا از سوی سازمان‌های غیردولتی و نهادهای مذهبی – می‌تواند در ایجاد سرمایه‌ی اجتماعی كمك كند. این سرمایه‌، توان و فرصت‌های اقتصادی افراد فقیر را افزایش می‌دهد. این حمایت در صورتی بیشترین كارایی را دارد كه به صورت مستمر انجام شود، بر ایجاد ظرفیت تاكید كند و بر پایه‌ی درك صحیح از شرایط محلی و رابطه‌ای مبتنی بر اعتماد و تشریك مساعی استوار باشد.

تحقیقات در مورد نقش انواع مختلف شبكه‌های اجتماعی در میان افراد فقیر بر اهمیت آنها تاكید دارد. مثلا بررسی در روستاهای فقیر مناطق روستایی شمال هند، نشان داده است كه گروه‌های اجتماعی نقش مهمی در برآوردن نیازهای اولیه فقرا در مقابله با ریسك ایفا می‌كنند. در مقابل برای كسب منافع استراتژیك نظیر مشاغل بهتر، دستمزدهای بیشتر و دستیابی به فرصت‌های اقتصادی جدید، بیشتر به افراد مرفه‌تر و دارای نفوذ بها داده می شود.(در برخی موارد این كار با سوق دادن مستقیم به سوی جذب سهم نابابر منابع و خدمات عمومی انجام می‌گیرد.

نظیر این نتایج پس از بررسی رابطه میان عملكرد بنگاه‌ها و ساختار شبكه‌های تجاری در افریقا به دست آمد. بازرگانان كم‌درآمد صاحب شركت‌های محلی كوچك در صنایع سنتی "شبكه‌های یكپارچه" را تشكیل می‌دهند.

این شبكه‌ها به صورت مشترك از اطلاعات مشخصی در مورد مقاصد و عملكرد اعضای خود برای كاهش ریسك استفاده می‌كنند. در مقابل، شركت‌های بزرگ‌تر منطقه‌ای، شبكه‌های جدیدی را تشكیل می‌دهند كه از دانش، فناوری و بازرا جهانی برای افزایش بهره‌وری، سود و سهام بازار استفاده می‌كنند. بررسی در مورد بازرگانان بخش كشاورزی در ماداگاسكار نشان داده است كه برای آنان ارتباطات اجتماعی از بهای مواد اولیه مهم‌تر است. ارتباط نزدیك تجار با یكدیگر در جهت كاهش هزینه ناشی از مبادلات است و این ارتباط – كه می‌توانند هنگام مشكلات مالی به یكدیگر كمك كنند- از منابع مهم ایمنی و بیمه به شمار می رود. در بولیوی، بوركینافاسو و اندونزی، بررسی‌های میدانی حاكی از ارتباط موثر بین سرمایه‌ای اجتماعی خانگی با مصرف، جمع‌آوری اموال و دستیابی به اعتبار بوده است.