ابعاد مختلف تكاملی درکودکان (1)

مفهوم كودك سالم و كامل بر پایه این اصل پذیرفته شده قرار دارد كه تمام زمینه‌های رشد و تكامل بشر به هم پیوسته است. به منظور مطالعه یك زمینه یا دیگری با عمق بیش‌تر است كه طبقه‌بندی‌های‌ رشدی ایجاد شده‌اند. باید به خاطر داشت كه تمام زمینه‌های رشد و تكامل كاملا به هم مربوط و متقابلاً حامی یكدیگرند.

هیچ یك از جنبه‌های تكامل مستقل از هم رشد نمی‌كند و هر مهارت، ساده یا پیچیده، تجسمی از مجموعه مهارت‌های دیگر است. 

شش زمینه‌ی عمده‌ی تكامل شناسایی شده‌اند كه عبارتند از: 1­ جسمی، 2­ حركتی ، 3­ شناختی و ادراكی، 4­ كلامی، 5­ عاطفی و 6­ اجتماعی. این شش زمینه به تمركز توجه روی اجزاء تركیب كننده تكامل عادی كودك كمك می‌كند، و برای توصیف پیشرفت كودك در راه تكامل دایمی استفاده می‌شود.

درك هر یك از زمینه‌های تكامل نمودار یا " تصویر كلی " را ایجاد می‌كند كه برای ارزیابی وضعیت فعلی و مستمر مهارت‌ها و رفتارهای كودك مفید است. دست‌آوردهای فردی كودكان ممكن است در زمینه‌های مختلف متفاوت باشد؛ ممكن است كودكی زود راه بیافتد و دیر حرف بزند. تكامل در هر یك از این زمینه‌ها به تحریك مناسب و فرصت‌های یادگیری بستگی دارد.

رشد جسمی. رشد جسمی وظیفه‌ی اصلی ابتدای نوزادی و كودكی است. رشد جسمی روندی بسیار فردی است. این رشد عهده دار تغییرات شكل و تناسب بدن و نیز اندازه كلی بدن است. این حوزه از رشد به شكل ویژه‌ای به پیشرفت در سایر زمینه‌های تكامل وابسته است. وضعیت تكامل جسمی كودك نشان‌دهنده‌ی سلامت كلی است. این كه كودك بتواند توانایی خود را در هر یك از زمینه‌های تكامل نشان دهد كاملاً به تكامل جسمی او بستگی دارد.

تكامل حركتی. تكامل حركتی توانایی كودك در جهت حركت و كنترل اجزای مختلف بدن است. پیشرفت تكامل حركتی به بلوغ مغز، آن‌چه كه از سیستم حسی می‌رسد، افزایش وزن و تعداد بافت‌های ماهیچه، سیستم سلامت اعصاب و امكانات استفاده از این مهارت‌های ظهور یابنده بستگی دارد.

توانایی حركتی در دوران اولیه نوزادی غیرارادی است و به موازات ایجاد كنترل داوطلبانه در كودك از بین می‌رود. تكامل حركتی توسط سه اصل هدایت می‌شود:

•    الف. سری ­ دمی : سفت شدن استخوان و تكامل ماهیچه كه از سر شروع و به نوك پا ختم می‌شود. نوزاد ابتدا كنترل ماهیچه‌هایی كه سر و گردن را حفظ می‌كنند می‌آموزد، سپس تنه و به دنبال آن ماهیچه‌هایی كه حركت را تسهیل می‌كنند. ماهیچه‌های راه رفتن آخری هستند.

•    ب.  پیوسته : سفت شدن استخوان و تكامل ماهیچه كه با كنترل بهتر ماهیچه‌هایی آغاز می‌شود كه به قسمت مركزی بدن نزدیك‌تر هستند و به تدریج به سمت خارج حركت می‌كند و از مركز به انتها می‌رسد. كنترل سر و گردن پیش از آن كه كودك بتواند شیئی‌ای را بردارد صورت می‌گیرد.

•    ج. پالایش : تكامل و پیشرفت ماهیچه‌ها از عام به خاص هم در حركتی درشت و هم در ظریف. حركتی درشت به حركات ماهیچه بزرگ اشاره دارد مثل راه رفتن، طناب زدن، شنا و نیز حركات غیر جابه جا شونده مثل نشستن، زور دادن و كشیدن. مهارت‌های مربوط به حركتی ظریف شامل بلوك گذاری، دكمه و زیپ بستن و استفاده از مداد یا مداد شمعی است.