بررسی کتاب هاي آموزشی کودکان 3 تا 5 سال انتشارات فنی ایران:

کودکان این سرزمین سرمایه هاي انکار ناپذیري هستند که آینده ي کشور عزیزمان به دست آنان رقم خواهد خورد و هرگامی که براي ارتقا سطح دانش و مهارت نسل هاي آتی برداشته شود فردایی بهتر را براي کشور عزیزمان ایران و جامعه ي فرهیخته ي بعدي در بر خواهد داشت، پس شایسته و بجاست که از امروز تدبیر فردا
کنیم.

 

با افزایش روز افزون منابع آموزشی نسنجیده و چاپ کتابهاي تقلیدي از نظام هاي آموزشی غربی و تقاضاي روز افزون آحاد جامعه خصوصا مدیران مراکز اموزش کودکان خردسال ،مهد هاي کودك و والدین کودکان براي دریافت این منابع آموزشی،پرداختن و تهیه ي یک مجموعه ي آموزشی بی کم وکاست اهمیت می یابد و از همین جاست که تلاشهاي مسیولین محترم دفتر امور کودکان ارزش یافته ومسئولیتها صد چندان می گردد.

اکنون که پس از گذشت سال هاي متمادي از شکل گیري انقلاب اسلامی متولیان محترم دفتر امور کودکان اقدام به تهیه ي این منابع ارزشمند نموده اند و این گام تاکیدي است بر آموزشی بودن مهد هاي کودك و برخورداري از جایگاه علمی و آموزشی والاتر در جامعه ي رو به رشد امروزي، ضمن قدردانی از این اقدام شایسته
و ارج نهادن به تلاش پر مایه ي این عزیزان این جسارت رواست که به دلیل حساسیت کار، داشتن تجربیات فراوان از کار با کودکان خردسال، به کارگیري کتاب ها به شکل عملی و دل نگرانی براي آموزش فرزندان عزیز این مرز و بوم نکاتی چند یادآور گردد تا در چاپ هاي بعدي مورد دقت و بررسی اساتید گرانقدري که روزها و
شاید ماه ها وقت براي تدوین این کتابها گذاشته اند، قرار گیرد .

امید که با بهره گیري از روش هاي متنوع آموزش نوین در جهان بتوانیم راه هاي زیبایی را براي رشد و شکوفائی کودکان هموار سازیم.

در کتاب هاي جدید چه آموزش هایی داده می شود؟

کتابهاي آموزشی جدیدي که در اختیار مهد هاي کودك سراسر کشور قرار گرفته اند داراي سه محور اساسی آموزشی است که عبارتند از: کتاب هنر 1 (رنگ) کتاب هاي آموزش ریاضی (کودکان سه تا پنج ساله) و کتابهاي آموزش علوم(کودکان سه تا پنج ساله ) می باشد .

پس از انجام کارهاي عملی و آموزش کودکان نتایج زیر حاصل گردید: کتاب هنر 1

دنیاي کودکان دنیاي رنگ هاي اصلی و درخشنده است و انچه را که کودك از رنگ و تعمیم ان به اشیا دیگر می داند باید بر اساس دریافت هاي محسوس و ملموس او باشد .بر همین اساس لازم به نظر می آید در تهیه ي کتاب رنگ به این نکات مهم توجه گردد. در این کتاب تصاویري انتخاب و چاپ شده است که کمتر در دنیاي پر از رنگ و زیباي کودکان وجود دارد، تصاویر مبهمی که خود نیاز به شناخت ابتدائی دارند و گاهی نیاز است از محور اصلی آموزش که ( رنگ است خارج شویم و به آموزش آن تصویر بپردازیم(تصاویرصفحه هاي 11 و 33 ) رنگ در دنیاي کودك داراي خلوص و شفافیت است ودرآموزش باید همین خصوصیت رعایت گردد اما  در این کتاب این امر مهم مورد توجه قرار نگرفته است(تصاویرصفحه هاي 10 و 14 و 33 ) دربعضی ازتصاویر رنگ ها به حدي به رنگ هاي دیگر نزدیکند که کودك نوآموز رابه راحتی دچار . اشتباه در تشخیص رنگ می کنند (تصاویرصفحه هاي 10 و 14 و 29 )  شناخت رنگ هاي ترکیبی یا فرعی دسته اول از فعالیت هائی است که به شکل خاص و جداگانه باید
به آنها پرداخت واین کار را می توان براي رنگ هاي دیگر نیزبه همان صورت انجام داد که در صفحه هاي .(28 ,22, )  بعدي به کار گرفته نشده است صفحه هاي 21
در بعضی از صفحه ها سئوالاتی مطرح شده که یک مفهوم انتزاعی را مورد پرسش قرار داده است در  آن صفحات نوع کار نیز تجسمی و ذهنی است و این کارها در حدود توانایی کودکان خردسال نمی . باشد(صفحه ي 17

کتاب هاي آموزش ریاضی

در این مجموعه کتاب ها که شامل چهار جلد کتاب ریاضی 1و 2و کتاب هاي 3 و 4 است این نکات طی آموزش کودکان به صورت چشمگیري جلب توجه می نماید.
در صفحه هاي کتاب خصوصا در مورد کتاب هاي کودکان 3 تا 4ساله فضاي کافی براي کار کودك وجود ندارد.

تصاویر انتخاب شده در این کتاب ها اکثرا کوچک هستند و سئوال ها در مورد جزئیات ریز تصاویر  است.

صفحه هاي راهنماي مربی و بازي هاي پیشنهادي که به شکل توضیحات پایانی کتاب آورده شده  است بهتر بود در ابتداي کتاب ها قرار گیرند تا مربیان خصوصا مربیان کم تجربه بهره کافی را براي انجام فعالیت ها از آنها ببرند.

فقط در چندین صفحه راهنماي کار مربی و هدف از آموزش مشخص است.

نحوه ي ارائه مطالب به صورتی است که کودکان کم تجربه و تازه وارد به مهد هاي کودك که از  تجربیات آموزشی کمتري برخوردارند در نظر گرفته نشده اند.

سیر آموزش مطالب از آسان به مشکل و کم به زیاد رعایت نگریده است و سرعت آموزش مطالب به حدي زیاد است که گاهی کودك آموزش ها را به شکل طوطی وار دریافت می کند. مطالب مندرج در کتاب هاي ریاضی کودکان 3 تا 4ساله به مراتب سخت تر از مطالب کتاب هاي ریاضی کودکان 4 تا 5 ساله است.

اکثر فعالیت ها در چند محور مشخص انجام می شود مانند نقاشی کردن یا کشیدن خطوط، بریدن و  چسباندن و رنگ آمیزي. حال آنکه در این گروه هاي سنی از آنجا که هدف تقویت مهارت هاي کوچک انگشتان و ایجاد هماهنگی بین چشم و دست است می توان فعالیت هاي متنوع و ساده تري مانند تکه کردن، مچاله کردن، سوراخ کردن و ... را در فعالیت هاي کتاب گنجاند.

در صفحه هاي ابتدایی کتاب، کاري که کودك باید انجام دهد به مراتب بیشتر از صفحه هاي پایانی است.

ترتیب منطقی آموزش ریاضی در کتاب ها خصوصا کتاب هاي کودکان 3 تا 4 ساله رعایت نشده است . براي مثال به مفاهیم کمی بیش از مفاهیم کیفی پرداخته شده و از طرف دیگر به خیلی از مفاهیم ملموس و کاربردي کودکان توجه نشده است.

در صفحه هایی که عنوان خلاقیتی دارند و در پایان کتاب قرار گرفته اند، باز هم کار بصورت تصویرسازي و نقاشی خواسته شده است.

اعداد ترتیبی و آموزش ان ها که از فعالیت هاي کلاس اول دبستان و جز آموزش هاي رسمی کشور  است بسیار زود و از 3 سالگی آغاز گردیده که سبب تکراري شدن مفاهیم و دلزدگی کودکان می گردد.

شخصیت هاي تکراري در کتاب هاي ریاضی 4 تا 5 ساله و نام هاي مشابه، آن هم در ابتداي آموزش هاي کتاب سبب سردرگمی و تاخیر در یاد گیري مطالب است.

کتاب هاي آموزش علوم

در این کتاب ها از آنجا که بیشتر فعالیت ها عملی است و تنوع کار براي کودك زیاد است ایراد هاي کمتري به چشم می خورد اما لازم است به این مسائل کوچک نیز توجه شود.

تصاویر کتاب هاي کودکان 3 تا 4 ساله مانند تصاویر کتاب هاي ریاضی انها کوچک است و فضاي کافی براي کار کودکان در نظر گرفته نشده یا اصلا وجود ندارد. این مهم در حالیست که قطع کتاب ها به اندازه ي کافی بزرگ است.

در بعضی از صفحه ها کشیدن تصاویري از کودك خواسته شده که ترسیم آنها براي کودکان بسیار  دشوار است (مانند شکل غذاها یا قلب انسان).

در کتاب شخصیت هایی وجود دارد که در صفحه اول به شکل نیم رخ یا تمام رخ کشیده شده اند و در صفحه ي بعد بلافاصله تغییر یافته و اندازه ي آن ها کوچکتر شده و رنگ لباس ها یا بعضی از لباس هاي آن ها متفاوت گردیده و همین مسئله باعث ایجاد اشتباه براي کودك می شود.

مفاهیم آموزشی کتاب هاي علوم از مفاهیم انتخاب شده که بعضی از آنها کمتر مورد توجه کودکان است، بجاي آنها می توان مفاهیم عینی و ملموس تري جایگزین نمود.

در مبحث صداها صداهایی در کتاب مطرح شده که بیان بلندي یا کوتاهی آنها براي کودکان بدون در اختیار داشتن منابع تولید صدا دشوار است و نمی توان این منابع صوتی را به محل مشاهده کودك آورد.

عمل شمارش براي کودکان 3 تا 4 ساله تا عدد 10 و حتی بیشتر و رعایت ترتیب آنها که ناشی از دریافت مفهوم عدد است کاري سخت و فعالیتی زود هنگام است. این فعالیت در مورد انگشتان و ناخن ها مورد تاکید قرار گرفته است.

در اکثر صفحه ها به فعالیت هایی مانند ببین، بگو، نقاشی کن اشاره شده است و خیلی از فعالیت هاي دیگر نادیده گرفته شده است همین مسئله سبب شده تا فضاي کاري یکسان و یکنواختی در کتاب ها ایجاد شود. بازي کردن، نمایش دادن، قبول مسئولیت، همکاري و پیش بینی کردن از جمله فعالیت
هایی است که می توان از آنها استفاده نمود.

مفاهیمی مانندآموزش رنگ هاي ترکیبی، حواس و نقایص آن از جمله آموزشی هایی است که باید در  صفحه هاي جداگانه و کاربردي مورد آموزش قرار گیرد.

بعضی از خصایص موجودات زنده باید با تصاویري از موجودات زنده و واقعی آموزش داده شود نه  اشکال کارتونی و نقاشی این موجودات. و.....

نتیجه گیري: اینک که به لطف افزایش روز افزون اطلاعات و بهره گیري از سیستم هاي ارتباطات، فرصتی فراهم آمده تا کودکان را مفید تر از گذشته و با روش و ابزار هاي آموزشی مناسب تري پرورش دهیم بهتر آن است که این ایام را غنیمت شمرده و با همکاري، تلاش همه جانبه و بی وقفه شرایطی را فراهم کنیم که نظام
آموزشی کشور ما نیز از انسجام و یکپارچگی لازم برخوردار شود.

مطالب مندرج در چکیده ي فوق بصورت کامل و با استناد به فعالیت ها ي انجام شده با کودکان به طور مشروح تهیه و تدوین گردیده و در صورت نیاز هر برگ از کتاب و توضیحات مربوط به آن قابل طرح بوده و جهت بررسی در اختیار اساتید ارجمند قرار خواهد گرفت.

---

آذین معیریان (عضو کمیته ي آموزش و پژوهش سازمان بهزیستی همدان)