ویرجینیا ستیر را به عنوان یک مددکار اجتماعی بهتر بشناسیم

ویرجینیا ستیر یک مددکار اجتماعی موفق است. او در ایران با کتاب بی نظیرش با نام "آدمسازی در روانشناسی خانواده" ترجمه بهروز بیرشک مشهور شد. خیلی از افرادی که در رشته های یاورانه فعالیت دارند اندیشه های ستیر را با کتاب معروفش شناخته و او را پیشگام خانواده درمانی می نامند. اما او افکارو اندیشه های بزرگی دارد، وسعت اندیشه های او به پهنای صلح و انسانیت است، شایدبتوان چنین ادعا کرد که سخنان ویرجینیا ستیر زمان و مكان ندارد!

پرتال تخصصی مددکاری اجتماعی باتوجه به اهدافی که دارد به دنبال بسط حرفه مددکاری اجتماعی درجامعه ایرانی است ودراین مسیر با شناساندن افکار واندیشه های مددکاران اجتماعی نواندیش سعی درارتقای آگاهی مددکاران اجتماعی درحوزه تخصصی دارد.آنچه در ادامه می آید آشنایی با ویرجینیا ستیر،افکاروآثار ایشان است.

ویرجینیا ستیر در سال 1916 در وسیكانستین امریکا متولد شد و در سال 1851 به عنوان مددكار اجتماعی مشغول به كار شد.  رویكرد ستیر از درمان یك زن آغاز شد، پس از درمان زن و اعضای خانواده وی رویكرد درمانی خویش را بر مبنای خانواده نهاد. ستیر اولین فعالیت خانواده درمانی خود را در سال 1951 در شیكاگو آغاز کرد و در سال 1959 تحت تأثیر دان جكسون در راه اندازی موسسه تحقیقاتی ام.آر.آی به وی كمك کرد.

 همزمان با تألیف، ایراد سخنرانیها و بیان رویكرد و برپایی كارگاهها در سراسر جهان بر ترویج رویكرد خود همت گماشت. ستیر به عنوان استاد ارتباط و بنیانگذار نظریات خانوادگی است كه در این رویكرد تمركز روی شفاف سازی تعامل میان اعضاء و خانواده دارد.

ستیر با اضافه كردن چهارچوب انسانگرایی به رویكرد خود و استفاده از شماری از متون خانواده درمانی برفرآیند احساسات و ابراز احساسات در پیام رسانی اعضاء خانواده تأكید می ورزد و در آخرین كتاب خود رویكرد خویش را الگوی فرآیند اعتباریابی انسان برمی شمرد.در این رویكرد درمانگر و خانواده نیروی خود را با یكدیگر درمی آمیزند تا فرآیند ذاتی افزایش سلامت روان را در خانواده به تحرك درآورند.

 امروز پنج اثر در بازار نشرایران از ویرجینیا ستیر موجود است.  كتاب "آدمسازی در روانشناسی خانواده" اولین كتاب ویرجینیا ستیر نیست، اما یكی از نافذترین آثار اوست، جنبش خانواده درمانی را ویرجینیا ستیر به دنیا شناساند. وی مددكاراجتماعی بود كه به سبب این دید، نگاه مثبتی به خانواده و مسائل آن داشت.

 شاید نكاتی را كه ویرجینیا ستیر به آن توجه كرد، روی توانایی و ظرفیتهای مثبت تأكید می كرد.

اصلی ترین مبحث ویرجینیا ستیر عزت نفس است، همان احساس ارزشی كه هر فرد برای خود قائل است، بنابراین به نظر میآید ویرجینیا ستیر روی اصلیترین جوهره انسان انگشت گذاشته است.

 ستیر بر ارزش خویشتن یا جوهره درونی انسان كه نفیس و ارزشمند است انگشت گذاشت و خود وی معتقد است:" اگر در كار مشاوره موفقیتی حاصل كردم به این سبب بود كه به روح اشخاص توجه میكردم و ارتباط میگرفتم".

ستیر در جایی بیان می كند كه صمیمیت حاصل ارتباط روح دو شخص با یكدیگر است و اگر روح انسانها با یكدیگر ارتباط برقرار نكند صمیمیت جایگاهی نخواهد داشت.

 نخستین تالیف ویرجینیا ستیر در دوران جوانی وی بود كه با عنوان "خانواده درمانی جمعی" مطرح شد. اثری دیگر از ویرجینیا ستیر در سال 1388 با عنوان "خانواده درمانی از دیدگاه ستیر" منتشر شد؛ این اثر توسط سوسن سیف، مهرانگیز كاظمی گرد آوری شده است، كه این كتاب چكیده و خلاصه نظریات ستیر را بیان می كند.  

كتاب «رابطه خود و دیگران» و «قدم به قدم با ستیر در درمان» و «ویرجینیا ستیر خانواده درمانگر مددکار» اثار دیگر وی هستند كه منتشر شده اند. ویرجینیا ستیر بعدها كتاب "آدمسازی" یا انسان سازی خود را به انسان سازی نوین تغییر می دهد.
كتاب «آدمسازی در رواشناسی خانواده» حاصل تجربه ویرجینیا ستیر است، وی در مورد اثر خود چنین می گوید كه:" این كتاب حاصل تجربه من است و با سفر به قاره ها و كشورهای مختلف متوجه شدم تفاوتی میان خانوادهها وجود ندارد".

این كتاب با اشاره به فعالیتها و فرآیندهای هیجانی در خانوادههای سالم و ناسالم و مقایسه آنها با هم و ارائه تكنیكهایی برای آگاهسازی اعضاء خانوادهها از هیجانات سركوب شده و نحوه تأثیر آنها در فرآیند پیام  رسانی میكوشد خانواده هایی را كه دارای الگوهای ارتباطی و ناموثر و در نتیجه كاركرد مختل هستند به سمت آگاهی و كاركرد موثر سوق دهد.

این دیدگاه كمك كرد تا خانواده درمانی هم گسترش یابد. چرا كه در خانواده درمانی شاهد چندین نظریه هستیم اما ویرجینیا ستیر یكی از نظریات مطرح است.

 آنچه ویرجینیا ستیر مطرح میكند نقش كلی خانواده است، روابطی كه در خانواده موج میزند و اینكه تا چه حد والدین میتوانند زمینه ساز ارتباط باشند. خانواده همانند بنای ساختمانی است كه اگر استوار نباشد زیانهای جبران ناپذیری همانند سقوط درپی دارد. هنگامی كه وارد ریشه های این بحث میشویم تمامی مسائل به خانواده و كودكی فرد بازمی گردد. تمامی ویژگیها و مطالب ویرجینیا ستیر ویژگی جهانشمولی دارد، چرا كه نمی توان تفاوتی را یافت همه انسانها در هر گوشهای از جهان نیاز به ارتباط دارند.

البته برخی موارد را میتوان انگشت گذاشت زیرا جنبه فرهنگی داشته و باید به آن توجه كرد. همواره بیان می شود كه درمانگری موفق است كه دقیقا با فرهنگ و اصطلاحات آن فرهنگ آشنایی داشته باشد.
 
ستیر معتقد بود؛ "به وجود آوردن صلح جهانی كاملا شبیه این است كه ما در خانوادهای با صلح رفتار كنیم در واقع اگر فردی با خود صلح درون نداشته باشد با دنیا سر جنگ دارد". ویرجینیا ستیر معتقد است:" همانطور كه ما در حال آموزش هستیم كه چطور به خانواده ها كمك كنیم تا شفا یابند باید این آموزهها را در سطح جامعه نیز بكار ببریم". او معتقد است:" جهان بشریت امروزه كاركرد مناسبی ندارد و خانواده غیرمسئول تلقی میشود".ستیر همواره این آرزو را داشت كه یك شب تمامی پنج میلیارد انسانی كه روی زمین زندگی می كنند اصول زندگی مثبت و برابر را بیاموزند.

این مددکار اجتماعی همواره معتقد بود كه:" انسانها باید رها شوند تا بتوانند شكوفا شوند". از دید ستیر احساسات انسان عصاره و جوهره انسانی است اگر احساسات را از انسان بگیریم جو مردگی عاطفی در خانواده و انسان شكل می گیرد. ستیر معتقد است خانواده هایی كه سرد با هم برخورد می كنند گویی احساسات در آنها مرده است.

ستیر با دید ارتباطی چهار الگوی اصلی را مطرح می كند، تمامی الگوها در واقع نقشهایی برای ترسیم كاركرد خانواده است.

 اعتماد به نفس دو گزینه اصلی دارد، بخش عزت نفس و یا احساس ارزش است و بخش دوم آن اطمینان به نفس و احساس توانایی انجام به كار است. ستیر بیشتر روی عزت نفش كار كرد. اما برای اعتماد به نفس باید پایه دوم تقویت شود.  نمیتوانیم انتظار داشته باشیم كه ستیر به عنوان پیشگام خانواده درمانی همه سخنان را گفته باشد اما در آن زمان در سالهایی كه خانواده درمانی جوانه زده بود (دهه 50 میلادی)حرفها و سخنان ستیر بزرگ بود.

سرانجام ستیر در سال 1988پس ازسالها تلاش علمی دربسط مرزهای حرفه مددکاری اجتماعی درکارباخانواده ها  در سن 72 سالگی درگذشت.