هنگام بروز حادثه خدمات امدادی به سرعت وارد عمل شده ، امدادگران عملیات خاصی که آموزش دیده اند را انجام می دهند، زندگی های زیادی را نجات خواهند داد و پس از انجام وظایف به پایگاه های خود بازمی گردند درحالی که پیامدهای انسانی یک حادثۀ غیرمترقبه تازه شروع می شود. اینجاست که مددکاران اجتماعی با تعریف مدل حمایتی خود با  پیامدهای اجتماعی حوادث روبرو می شوند.

پس از یک حادثه، قربانیان و خانواده هایشان غم، شوک، افسردگی، اضطراب، انکار، جرم، تعدی و تجاوز، بی نظمی، بحران ها، آسیب ها و ضربه های روحیِ بیشماری را تجربه خواهند کرد. بنابراین خدمات امدادی به تنهایی برای مقابله با حوادث کافی نیست و بخشی از خدمات می بایست بر عهده مددکاران اجتماعی قرار گیرد.
مدیریت خدمات حمایتی بر عهده چه کسی است؟

در مدل حمایتی، یک مؤسسه مرکزی می بایست رهبری خدمات حمایتی را برعهده بگیرد. بدون شک دستیابی به اطلاعاتِ صحیح از تمامی شرایط منطقه و حادثه شرط مدیریت خدمات هنگام بروز حادثه است.

انجمن مددکاری اجتماعی ویادانشکدهای مطرح مددکاری اجتماعی بهترین گزینه برای ایفای نقش رهبری و مدیریت خدمات حمایتی می باشد. فرض بر این است که هرشعبه انجمن مددکاری یا دانشکده برای قبول مسئولیت در منطقه خود تجهیز شده، تمرین کرده و از نیروی انسانی آموزش دیده  برخوردار است.لازم به ذکر است که هماهنگی های لازم توسط انجمن مددکاری با نهادهای امدادی می بایست قبل ازوقوع حوادث طبیعی یا انسان سازانجام شده باشد وزمینه حضور مددکاران درمناطق آسیب دیده  باید پیش بینی شده باشد.

وظایف ستاد مدیریت بحران در مدل حمایتی  را می توان چنین برشمرد:

1.    قبول مسئولیت درخصوص ارائه خدمات
2.    برقراری ارتباط با سایر مؤسسات
3.    برنامه ریزی در رابطه با آنچه که می بایست صورت گیرد
4.    اعلام تعریف دقیقی از چگونگی و نوع ارائه خدمات
5.    فراهم سازی ، ارتقاء و پایش خدمات
6.    ادامۀ کار تا یک پایان روشن

روند کار در مدل حمایتی

هنگام بروز حادثه ستاد مدیریت بحران با ریاست یک متخصص در حوزۀ رفاه اجتماعی که منتخب انجمن مددکاری یا دانشکده های دیگر نیز می باشد، در محل انجمن مددکاری یادانشکده تشکیل می شود.

اطلاعات مهم از میزان آسیب از طریق پلیس ، کارکنان فرمانداری و مددکاران اجتماعی که در منطقه حضور دارند به عنوان کسانی که در مشاهده، ارزیابی و بررسی نیازهای عموم تبحر دارند، جمع آوری  می شود. درحوادث شدید بسیاری از مؤسسات خدمات اجتماعی تعطیل می شوند که مددکاران اجتماعی شاغل در آنها به پایگاه های پیش بینی شده در این مدل می آیند.

پایگاه های پیش بینی شده در مدل حمایتی

*کانون حادثه

مددکاران اجتماعی با پوشش مشخص در کانون حادثه حضور دارند و به انجام وظایف زیر می پردازند:

1.    ارزیابی نیازها و گزارش نیازها براساس اولویت
2.    کاستن از ترس و تنش ایجاد شده
3.    تبادل اطلاعات
4.    در صورت نیاز استفاده از ارجاع
5.    رسیدگی به نیازهای کودکان، زنان، سالمندان، معلولین، مهاجرین و حتی توریست ها

*بیمارستان های منطقه

پس از وقوع حادثه بیمارستان های منطقه پر از مجروح خواهند شد و به دنبال آن ازدحام خانواده هایی که نگران عزیزانشان هستند. مددکاران اجتماعی که عضو تیم بیمارستان نیز هستند با آنها صحبت می کنند و اطلاعات لازم را در اختیار آنها می گذارند. مددکاران اجتماعی با همکاران خود در دیگر بیمارستان ها در تماس بوده و لیست مجروحین را چک می کنند.

ستاد نیز در صورت لزوم مددکاران اجتماعی بیشتری را به کمک بیمارستان های منطقه می فرستد.

*مرکز اطلاعات پلیس

مددکاران اجتماعی به همراه نیروهای پلیس در مرکز اطلاعات افراد گمشده مستقر شده تا جوابگوی خانواده های نگران باشند، از آنها حمایت کنند و در صورت لزوم به پزشکی قانونی ارجاع دهند.

*مرکز پزشکی قانونی

قربانیان حادثه برای تشخیص نهایی به مرکز پزشکی قانونی ارجاع می شوند. خانواده هایی که به آنجا می آیند فشار روحی سنگینی را تحمل می کنند. مددکار اجتماعی که برای حمایت خانواده حضور دارد می تواند تا انجام آزمایشات مختلف و جواب نهایی و حتی تا خانه آنها را همراهی کرده و کمک بزرگی در تسکین آلام افراد باشد.

*واحدهای اطلاع رسانی

هر واحد اطلاع رسانی متشکل از مددکار اجتماعی، پزشک و افسر پلیس، وظیفه اطلاع دادن خبرهای ناراحت کننده به خانواده ها را برعهده دارد.

*خط تلفن اورژانس اجتماعی

اورژانس اجتماعی در ایران با شمارۀ 123 فعال بوده و پاسخگوی افرادی است که بی پناه و سرگردان از خانواده خود دور مانده اند. در این بخش مددکاران اجتماعی برای صحبت تلفنی راجع به موضوعات حساس آموزش دیده اند و توانایی حمایت و همفکری از طریق تلفن را دارند و اگر لازم شد اقدامات بعدی را دنبال می کنند.

مرحله پاسخگویی و منشور مددکاری اجتماعی برای حوادث غیرمترقبه

پیش نویس منشور مددکاری اجتماعی برای حوادث غیرمترقبه در مقالۀ دکترآقابخشی مطرح شده و این مدل وظایف مددکاران اجتماعی در زمان فاجعه را به خوبی پوشش می دهد:

<>    اقدام اجتماعی برای برپایی سریع تر ستادهای خدماتی به منظور اسکان موقت کودکان، زنان، سالمندان و معلولین
<>     مطالعۀ سریع نیازمندی های اولیه
<>     آمارگیری دقیق از بازماندگان
<>     شناسایی اقوام و خویشاوندان کودکانِ بازمانده؛ استقرار کودکان در منطقه و احتراز از تغییر مکان عجولانه آنها
<>     ایجاد پل ارتباطی بین بازماندگان و مجروحانِ ساکن در مراکز درمانی

مرحله بازسازی و مددکاری اجتماعی

منشور مددکاری اجتماعی برای حوادث غیرمترقبه به خوبی وظایف مددکاران اجتماعی در مرحلۀ بازسازی و توانبخشی افراد را روشن ساخته است که در اینجا به گزیده ای از این وظایف اشاره می شود:

<>    بازنگری برنامه ها و اصلاح موردی آنها
<>     ایجاد زمینه کار و تلاش مجدد و پیشگیری از وابستگی مردم
<>     تشکیل هسته های خویشاوندی و شناسایی دقیق تر افراد نیازمند
<>    رشد و توسعه محلی با تأکید بر مشارکت مردم و سازمان های محلی

محور فعالیت های مددکاران اجتماعی در مرحله بازسازی جلب مشارکت بازماندگان و مردم منطقه به عنوان مناسب ترین منبع کمکی است.
پس از این مراحل؛ تعدادی از مددکاران اجتماعی مجرب در منطقه به کار خود ادامه می دهند تا درکنار روانشناسان و مشاوران متخصص، در قالب یک کار تیمی، اختلال های ناشی از حادثه را سامان بخشند.

در این مرحله نیز تأکید بر مشارکت واقعی مردم در تفکر، برنامه ریزی، تصمیم گیری و اجرا در بازسازی منطقه می باشد.