به گزارش خبرنگار پرتال مددکاری اجتماعی ایران و به نقل از سایت انجمن مددکاری ایران : یک سال تا پایان برنامه پنجم توسعه زمان بیشتر باقی نمانده و سال ۱۳۹۴ پایان اجرای این برنامه است.به همین دلیل یکی از برنامه‌های میان مدت دولت تدبیر و امید تدوین لایحه برنامه ششم توسعه است که سومین برنامه در اجرای سند چشم انداز ایران ۱۴۰۴ خواهد بود.به بهانه برگزاری سومین کنفرانس مددکاری اجتماعی ایران با موضوع< امور اجتماعی در برنامه ششم توسعه> در دانشگاه آزاد اسلامی گناباد با سیدحسن موسوی چلک رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران و دبیر علمی کنفرانس گفت‌و‌گویی انجام دادیم  که مشروح آن را در زیر می‌خوانید:

چرا باید به اموراجتماعی در برنامه ششم توسعه توجه شود؟

در پاسخ به این سؤال لازم است به نکاتی شفاف و صریح  اشاره کنم. درسند چشم انداز ایران ۱۴۰۴ برای جامعه ایرانی ویژگی‌هایی تعیین شد  که از جمله  آنها می‌توان به جامعه برخوردار از نهاد مستحکم خانواده، رفاه، تأمین اجتماعی، امنیت اجتماعی و…  اشاره کرد.  آمار و ارقام مربوط به آسیب های اجتماعی نشان می دهد تاکنون نتوانسته‌ایم شاخص‌های اجتماعی ایران ۱۴۰۴ را تحقق عملی ببخشیم، ضمن اینکه باید این موضوع را مدنظر داشت که  توسعه باید همه جانبه باشد.موضوعی که بارها رئیس محترم جمهوری در این دولت برآن تأکید کرده است. ایشان در روز تنفیذ حکم ریاست جمهوری در پاسخ به سؤال خبرنگاری که پرسید مهمترین محور برنامه‌های شما چیست؟ اعلام کردند که معیشت مردم و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی.

در برنامه‌های وزرای محترم کشور و تعاون، کار و رفاه اجتماعی هم این موضوع تأکید و تصریح شده است به گونه‌ای که وزیر محترم کشور به درستی رویکرد «اجتماعی کردن پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی» را  اتخاذ کرده است، حتی وزیر راه و شهرسازی هم بر مسکن اجتماعی تأکید می‌کند. فراموش نکنیم  که تضعیف حوزه اجتماعی از دست دادن مهمترین سرمایه‌های مؤثر در توسعه کشور یا سرمایه‌های  انسانی و اجتماعی است.

دلیل دیگر غفلتی دانسته یا نادانسته  است که تا به امروز نسبت به حوزه اجتماعی شده است.غفلتی که اگر جبران نشود کشور را زمینگیر خواهد کرد. پیچیدگی حوزه اجتماعی موجب ترس از پرداختن به واقعیت‌های این حوزه شده است. تأملی بر بیست پرسش مقام معظم رهبری در استان خراسان شمالی گویای این موضوع است که باید به حوزه اجتماعی توجه شود. چرا فرهنگ کار جمعی در ایران ضعیف است؟ چرا در روابط اجتماعی، حقوق متقابل رعایت نمی‌شود؟ چرا در برخی مناطق، طلاق زیاد شده است؟ چرا در فرهنگ رانندگی انضباط لازم رعایت نمی‌شود؟ آیا در معاشرت‌های روزانه، همیشه به هم راست می‌گوییم؟ دروغ چقدر در جامعه رواج دارد؟ علت برخی پرخاشگری‌ها و نابردباری‌ها در روابط اجتماعی چیست؟ آیا حقوق افراد در رسانه‌ها و در اینترنت رعایت می‌شود؟علت بروز بیماری خطرناک قانون گریزی در برخی افراد و بعضی بخش‌ها چیست؟ چقدر وجدان کاری و انضباط اجتماعی داریم؟ آیا حقوق متقابل زن و شوهر و فرزندان در خانواده‌ها به طور کامل رعایت می‌شود؟ چه کنیم تا زن هم کرامت و عزت خانوادگی اش حفظ شود و هم بتواند وظایف اجتماعی خود را انجام دهد؟

آیا این دغدغه‌ها که در قالب سؤالات شفاف مطرح شد نشان از نگرانی از وضعیت  اجتماعی نیستند؟ نگرانی ایشان در مورد فرهنگ هم همین گونه است.

این وضعیت، مطلوب جامعه ما نیست.سؤال این است که آیا  با برنامه ششم می‌توان همه این مسائل را حل کرد؟

خیر، چون این مسائل حاصل غفلت طولانی مدت  است . یک شبه بوجود نیامده‌اند که یک شبه از بین بروند. ولی ازیک جایی باید شروع کرد تا ظلمی که ناخواسته  در حق حوزه اجتماعی شده، جبران شود. اجازه دهید  اینگونه بگویم که اصلاً این مسائل حل شدنی نیستند. به عبارت بهتر به صفر نمی‌رسند، چرا که مسائل اجتماعی نوزایی دارند اما می‌توان آنها را کنترل کرد. برنامه ششم می‌تواند در امتداد کارهای خوب قبلی، نقطه تحول مناسبی در این حوزه باشد.

برنامه‌های توسعه  قبلی از جمله  برنامه پنجم چگونه است؟

برنامه چهارم بهتر از همه برنامه‌های  توسعه  بود.(حداقل در متن احکام برنامه) ولی بود و نبود برنامه پنجم تأثیری بر حوزه اجتماعی نداشت. سایر حوزه‌ها را نمی‌دانم ولی این را می‌دانم که نگاه ما به برنامه‌های توسعه  بیشتر اقتصادی و عمرانی بوده وهست، چرا که فکر می‌کنیم همه چیز در این دو خلاصه می‌شود، یک دلیلش هم این است که همیشه اقتصاددانان، مهندسان و پزشکان برای توسعه کشور برنامه نوشته‌اند. حتی در همین برنامه ششم هم در نظامنامه مصوب در  نهایت  شورای اقتصاد مسئول تلفیق برنامه است. سؤال اینجاست که جای شورای اجتماعی کشور کجاست؟ جای شورای عالی رفاه و تأمین اجتماعی کجاست؟ لذا این غفلت درکشور نهادینه شده است.

شما با علم به این موارد کنفرانس ملی امور اجتماعی در برنامه ششم توسعه  را برگزار کردید؟

ازسال۱۳۹۰به دنبال برگزاری این کنفرانس با این موضوع بودیم، ولی چون درسال ۱۳۹۲ انتخابات ریاست جمهوری برگزار می‌شد صبر کردیم تا با شعار‌ها و برنامه هیأت دولت آشنا شویم و از بهمن ماه ۱۳۹۲ کارمان را جدی‌تر آغاز کردیم.کنفرانس را برگزار کردیم تا بلکه صدای شکستن حوزه اجتماعی و نگرانی‌های دلسوزانه و مسئولانه کارشناسان و نخبگان این حوزه  بیشتر از قبل  شنیده شود.

البته اقدامات ما محدود به کنفرانس نبود. با همکاری شورای سیاستگذاری و علمی و اجرایی کنفرانس دیدار‌ها و جلسات متعددی با مدیران همه  دستگاه‌های مرتبط داشتیم، شاید بتوان گفت این تنها کنفرانسی بود که همه دستگاه‌های اجتماعی دولتی و نهاد‌های عمومی و تشکل‌های غیردولتی مرتبط همکاری و حضور مؤثر داشتند حتی با  دکتر نوبخت معاون برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهوری هم دیدار خوبی داشتیم. تعامل با مسئولان  مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، قوه قضائیه، سازمان بهزیستی کشور، وزارت کشور، وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی، کمیته امداد، سازمان زندان‌ها، بنیاد شهید، هلال احمر، شهرداری تهران،نیروی انتظامی، وزارت راه و شهرسازی، دانشگاه‌ها، مؤسسات علمی، انجمن‌ها انجام شد تا حساسیت‌های لازم ایجاد شود و از ظرفیت‌های موجود هم استفاده کنیم. همکاری علمی بیش از ۱۷۰ نفر از نخبگان اجتماعی در حوزه‌های مختلف تخصصی، مشارکت علمی ۴۰۰ نفر، حضور مسئولان و کارشناسان دستگاه‌های مختلف از سراسر کشور(بیش از۱۵۰۰ نفر) پوشش کامل، فراگیر و مستمر رسانه‌ای و… گویای استقبال از این کنفرانس بود. این یعنی صدای حوزه اجتماعی بهتر ازقبل شنیده  شد. حال چقدر توجه می‌شود نمی‌دانم، انجمن مددکاران اجتماعی ایران و دانشگاه آزاد اسلامی به  عنوان دو نهاد غیردولتی با همکاری ارزنده و ستودنی سازمان بهزیستی کشور  و مسئولان ملی و همکاری مسئولان شهرستان گناباد و خراسان رضوی با مشارکت نخبگان اجتماعی تلاش کردیم و در این راه کم فروشی نکردیم، چرا که معتقدیم علی‌رغم وجود این شرایط نامناسب باز هم خودمان باید دست در دست هم دهیم تا کشورمان را آبادتر از قبل کنیم.

انتظار شما از برنامه ششم توسعه چیست؟

انتظار این است که در برنامه ششم توسعه با توجه به تحلیل کمی وکیفی  وضعیت و نقاط قوت وضعف و تهدید‌ها و فرصت‌ها به موضوعات و مؤلفه‌های مختلفی درحوزه اجتماعی با رعایت الزاماتی توجه شود ازجمله این الزامات می‌توانم به تأکید بر پیشرفت مبانی الگوی اسلامی ایرانی، نهادینه‌سازی و عملیاتی کردن رویکرد اجتماعی، بهره‌گیری حداکثری از تجارب داخلی و بین‌المللی به منظور ارتقای کیفی و غنای علمی و محتوایی برنامه‌های تدوینی، استفاده حداکثری از ظرفیت‌های دستگاه‌های اجرایی دولتی و بخش غیردولتی و مردم و  نخبگان اجتماعی در حوزه اجتماعی به منظور استفاده بهینه از منابع موجود،اهتمام در  اجرایی کردن اسناد بالادستی مرتبط با حوزه اجتماعی و پایبندی به الزامات آنها، داشتن ضمانت‌های اجرایی، واقع‌نگری نسبت به شرایط اجتماعی داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی، مبتنی بر شواهد بودن، توجه به آینده‌نگری اجتماعی اشاره کنم.

درحوزه سایر آسیب‌های اجتماعی به طور عام چه مواردی باید مدنظر قرار گیرد؟

رصد علمی و مستند آسیب‌های اجتماعی با توجه به شاخص‌هایی چون نوع، دامنه و شدت با تأکید بر آسیب‌های اجتماعی نوپدید، بازپدید و تهدیدهای خارجی، یکسان‌سازی رویه‌ها و روش‌های موجود در حوزه پایش آسیب‌ها و ملزم شدن همه دستگاه‌ها به همکاری در این زمینه،توجه به سطوح مختلف پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی،اولویت دادن به پیشگیری و اتخاذ رویکردهای ایجابی و جامعه محور،فراهم کردن زمینه‌های مشارکت اجتماعی همه دستگاه‌ها، نهادهای عمومی غیردولتی، خیرین، انجمن‌های صنفی – علمی، فعالان اجتماعی، هنرمندان، ورزشکاران و روحانیون و سایر اقشار جامعه برای کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی،سیاستگذاری‌های  مناسب رسانه‌ای برای اطلاع‌رسانی مناسب، افزایش حساسیت مردم نسبت به آسیب‌های اجتماعی و افزایش سواد مجازی و رسانه‌ای جامعه بویژه نوجوانان و جوانان ،استفاده از ظرفیت‌های  مدیریت شهری و روستایی برای کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی،توسعه خدمات اجتماعی و بهبود سطح بهداشت روانی و اجتماعی جامعه،ترویج سبک زندگی سلامت محور و مبتنی بر آموزه‌های فرهنگ اسلامی – ایرانی سطح بندی خدمات اجتماعی در زمینه آسیب‌های اجتماعی، توانمندسازی افراد و گروه‌های در معرض آسیب و آسیب‌دیده اجتماعی، فراهم کردن زمینه بازگشت آنها به جامعه و پاسخگویی به نیازهای مشروع گروههای مختلف اجتماعی، تقویت مداخله‌های مددکاری اجتماعی  قبل از مداخله‌های قضایی – انتظامی، تقویت هویت‌های جمعی(دینی،ملی، قومی)، انسجام اجتماعی وسرمایه اجتماعی،تدوین و اجرای برنامه‌های پیشگیری ازآسیب‌های اجتماعی در مدارس و دانشگاهها،بازنگری در قوانین و اسناد مرتبط به منظور قضازدایی از آسیب‌های اجتماعی،اتخاذ سازوکارهایی مناسب برای افزایش مسئولیت پذیری و مطالبه گری اجتماعی در حوزه آسیب‌های اجتماعی،استفاده از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی در جهت پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، تربیت نیروی انسانی متخصص درحوزه آسیب‌های اجتماعی، سنجش مستمر  سلامت اجتماعی در سطوح ملی، استانی و شهرستانی به منظور شناسایی نقاط آسیب‌ خیز و بحران‌زای اجتماعی در بافت شهری و تمرکز بخشیدن به حمایت‌های اجتماعی، مددکاری اجتماعی،مشاوره اجتماعی، حقوقی و برنامه‌های اشتغال حمایت شده  با اعمال راهبرد همکاری بین بخشی و سامانه مدیریت آسیب‌های اجتماعی در مناطق یاد شده،توجه به مسئولیت‌های اجتماعی شرکت‌ها و سازمان‌ها به منظور توسعه خدمات پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در سطوح مختلف،بسط و گسترش روحیه نشاط و شادابی، امیدواری، اعتماد اجتماعی و تعمیق ارزش‌های دینی و هنجارهای اجتماعی، الزام به تهیه پیوست اجتماعی و فرهنگی برای طرح‌ها و برنامه‌های ملی در حوزه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی، عمرانی و فرهنگی همگی از جمله موارد مهمی است که باید در برنامه ششم توسعه مدنظر قرار بگیرند.

برای حوزه امنیت اجتماعی هم پیشنهادهایی  داشتید؟

بله، برخی از پیشنهادهای کمیته تخصصی این حوزه را به این شکل می‌توانم اسم ببرم: باز تعریف و تعمیم امنیت اجتماعی به عنوان یک نیاز ملی و کلان و فرابخشی  که دربرگیرنده امنیت جامعه در تمامی سطوح و ارکان آن از جمله امنیت اعتقادی، فرهنگی، اخلاقی، فکری، قضایی، شغلی، غذایی و… است. تقویت نظام جامع تأمین اجتماعی وتحقق عدالت اجتماعی و حمایت ازگروه‌های آسیب‌پذیر با هدف بهبودکیفی زندگی، سلامت و ارتقای امنیت عینی و ذهنی جامعه،توسعه همگرایی، حفظ و ارتقای منزلت اجتماعی وتقویت وفاق ملی از طریق تأمین حقوق قانونی تمام  گروه‌ها، اقوام و اقلیت‌های مصرح درقانون اساسی،بستر‌سازی برای تقویت سرمایه اجتماعی، توسعه مبانی قانون گرایی وتقویت انضباط اجتماعی به عنوان بستر و زمینه ساز ایجاد و تحقق امنیت اجتماعی،تقویت هویت ملی جوانان وتلاش درجهت کاهش آسیب‌های اجتماعی آنان، ایمن‌سازی ساختار و پراکندگی جمعیت (‌بویژه درمرزهای کشور) درپرتو ‌مؤلفه‌ها و ملاحظات امنیتی به منظور پرهیز از نداشتن تعادل جمعیت، آموزش عمومی وترویج فرهنگ قانون مداری، نظم، مدارا و زیست سالم، توسعه پیشگیری اجتماعی از جرم در کنار مبارزه با عوامل بروز جرم و آسیب‌های اجتماعی، توسعه مشارکت ملی و منطقه‌ای با هدف تقویت اقتدار ملی و امنیت اجتماعی، ارتقای سطح آمادگی و توان عملیاتی پلیس برای بازدارندگی، ابتکارعمل و مقابله مؤثر در برابر تهدیدها و حفاظت ازمنافع ملی، تأکید برحرفه گرایی پلیس با توسعه آموزش‌های تخصصی و فراهم آوردن ساز وکار و امکانات لازم برای بهره مندی نیروی انتظامی از فناوری‌های نوین وتجهیزات پیشرفته.

یکی ازنگرانی‌های شما در این گفت‌و‌گو و گفت‌و‌گوهای متعدد  قبلی موضوع خانواده  است. دراین حوزه چه مواردی لازم است مورد توجه قرارگیرد؟

در این حوزه بیشتر به پیش نویس سیاست‌هایی که قبلاً در مجمع تشخیص مصلحت نظام نوشته شده، اشاره می‌کنم: محور قراردادن تحکیم بنیان خانواده در سیاست‌ها، برنامه ریزی‌ها و اجرا، تدوین و ترویج سبک زندگی اسلامی با ایجاد جامعه‌ای خانواده محور متکی بر فرهنگ و معارف اسلامی، ایجاد ساز و کارهای مناسب برای تبدیل خانواده به کانون آرامش و مرکز تربیت اسلامی و پشتوانه مستحکم برای سلامت، بالندگی، پیشرفت و اعتلای مادی و معنوی کشور و نظام، صیانت از استحکام، امنیت و پیوند خانواده به عنوان واحد بنیادی و سنگ بنای جامعه اسلامی،تبیین، ترویج و احیای فرهنگ و معارف اسلام قرآن کریم و سیره پیامبر(ص) و اهل بیت(ع)  درخصوص اهمیت ازدواج و تشکیل خانواده، اصلاح و تکمیل نظام‌های آموزشی، تبلیغی، تربیتی، حقوقی و رویه‌های قضایی در راستای ایجاد جامعه خانواده محور و در جهت ایجاد نهضت فراگیر ملی برای ازدواج موفق جوانان و تشکیل خانواده اسلامی، برنامه ریزی جامع برای کاهش و رفع موانع فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی تشکیل و تداوم خانواده، ایجاد ساز و کارهای مناسب برای دستیابی آسان، صحیح و موفق جوانان به ازدواج و تشکیل خانواده اسلامی، باز مهندسی فرهنگی و اجتماعی برای رفع تشریفات زائد، تجمل گرایی، اسراف، ممانعت از بالا رفتن سن ازدواج و همه  عواملی که ازدواج جوانان را برای تشکیل خانواده اسلامی با سختی و مشکل مواجه می‌سازد، ارائه و ترویج الگوی صحیح همسریابی متناسب با فرهنگ و ارزش‌های اسلامی ایرانی و شرایط زمانی و تحولات پدید آمده در جامعه جهانی و جهان اسلام، شناسایی مستمر عوامل مختل کننده پیوند خانواده و مقابله مؤثر با آسیب‌ها و عوامل تهدید کننده استحکام و امنیت خانواده و برنامه ریزی برای از میان برداشتن آنها، فراگیر ساختن آموزش در سطح کشور برای تحکیم مناسبات و استواری روابط خانوادگی متکی بر فرهنگ، اخلاق و حقوق اسلامی، مقابله مؤثر و همه جانبه با تهاجم فرهنگی و سرمایه گذاری‌های دشمنان اسلام برای ترویج سبک‌های زندگی مبتنی بر خانواده زدایی و لاابالی گری و گسترش ابتذال و فحشا، وضع قوانین و تنظیم شفاف مناسبات حقوقی و مسئولیت‌های متقابل میان ارکان تشکیل دهنده خانواده (زنان، مردان و فرزندان) مبتنی بر تعالیم اسلام با هدف صیانت از خانواده و حفاظت از کیان، ماندگاری و پایداری آن، حمایت از نهادهای دولتی و مردمی حامی نهاد خانواده، ارتقای منزلت، حرمت و حریم خانواده در جامعه و فرهنگ‌سازی برای تکریم ارکان تشکیل دهنده خانواده، حمایت از عزت و کرامت همسری و ایجاد فضای سالم در روابط اجتماعی زن و مرد در چارچوب تعالیم اسلام، طراحی جامع برای رفع نیازهای اساسی جوانان برای ازدواج بویژه آموزش، اشتغال و مسکن، تقویت ساز و کارهای ضروری برای استمرار تأمین درآمد معقول و مناسب خانوار با ایجاد اشتغال مولد و بیمه‌های لازم، برنامه ریزی برای حمایت مادی و معنوی از مسئولیت اقتصادی و نقش مردان و پدران در تحکیم بنیان خانواده و ایجاد تسهیلات لازم برای ایفای بهینه آن توسط مردان، تحکیم بنیان و روابط و مناسبات خانوادگی خانواده با تأکید بر نقش و کارکرد خانواده در تربیت نسل سالم، با نشاط، خلاق، مسئولیت پذیر و مطالبه گر، ارتقای جایگاه زنان درفرایند توسعه همه جانبه و ایجاد جامعه‌ای خانواده محور مواردی است که لازم است در برنامه ششم توسعه با موضوع خانواده توجه ویژه‌ای شود.

توقع دارید همه این موارد در برنامه ششم آورده شود؟

نه این توقع را ندارم، اما در حوزه اجتماعی این موارد بخشی از خواسته‌ها است. معتقدم برخی ازاین موارد را می‌توان در برنامه ششم و برخی را در قالب‌های دیگر پیگیری کرد اما حوزه اجتماعی آنقدر بزرگ و با اهمیت است که باید به آن توجه جدی‌تر شود.