امروزه مسلم شده آنچه توسعه ی پایدار را به دنبال دارد نهادهای اداری قوی و کارآمد است که از سرمایه های انسانی کارآمد، متخصص و قوی برخوردارند. در دنیای امروز تأکید رشد و توسعه، بر سرمایه های انسانی است و اعتلای کیفیت نیروی کار یکی از راههای اساسی افزایش بهره وری و تسریع رشد سازمان است. به عبارت دیگر سرمایه انسانی مهمترین عامل بهره وری عامل کار در جهان امروز می باشد.

تحولات عصر صنعتی علاوه بر ایجاد آسایش برای افراد، موجب تهدید احتمالی برای امنیت اقتصادی، اجتماعی و عاطفی آنان گشته است. تکنولوژی جدید و شرایط متغیر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خواستار تفکر جدید نسبت به موقعیت های اجتماعی، سازگاری با شرایط موجود و ایجاد شبکه ای از ارتباطات نوین شده است. در دنیای امروز بیشتر وقت اکثریت افراد به کار اختصاص دارد. از آن مهم تر، اشتیاق شخصی، علایق، ترس ها، لذت ها، مشکلات خانوادگی و اجتماعی همگی به کار وابسته هستند. لذا از آن جایی که افراد بیشترین زمان و توانایی مولد بودن خود را به کار اختصاص می دهند و برای کارهای دیگر زمان و انرژی کمی برایشان باقی می ماند؛ نه تنها این مسئولیتی اخلاقی برای کارفرمایان است، بلکه از دیدگاه تولید و کارآمدی بسیار حایز اهمیت است که شرایطی مهیا شود تا افراد از روابط کاری خود راضی باشند و با هماهنگی و رضایت بیشتری به کار و زندگی بپردازند.

در مناسبات دنیای تجارت و صنعت امروز، علاوه بر تولید یا فروش کالا و خدمات، روابط درون سازمانی، ساختار کاری، سلامت روان سرمایه انسانی و ... منجر به نگرانی مدیریت شده است. به همین دلیل است که خدمات مددکاری اجتماعی علاوه بر نقش موثر در تمام سطوح جامعه، نقش مهمی در تجارت و صنعت در راستای ایجاد سازگاری بین افراد و گروه ها با سازمان به طور خاص و با اجتماع به طور عام دارد. این امر با برداشتن موانع درونی و بیرونی و با هدف بهزیستی سرمایه انسانی، بهبود رفتار کاری و محیط کار و افزایش بهره وری در سازمان اهمیت یافته است.

     ضرورت مددکاری اجتماعی صنعتی

    مددکاری اجتماعی سنتی از دیرباز در جوامع مختلف به عنوان یک وظیفه مذهبی وجود داشته است؛ اما مددکاری اجتماعی جدید که به عنوان یک حرفه و برای حل مشکلات ناشی از صنعتی شدن به وجود آمده، محصول پس از جنگ جهانی و گسترش کارخانجات در اروپا، مهاجرت روستاییان برای کسب شغل در صنایع جدید و ایجاد پیامدهای آن است. در طول سال های بین دو جنگ جهانی و به ویژه بعد از جنگ جهانی دوم برنامه های رفاه اجتماعی در جامعه صنعتی با سرعت قابل توجهی گسترش یافت و در بسیاری از موارد به سایر نقاط جهان نفوذ کرد. به طوری که امروزه هیچ کشوری در جهان نیست که توجهی به برنامه های رفاهی نداشته باشد. در کشور ما ایران مددکاری اجتماعی جدید از سال 1337 شمسی و مددکاری اجتماعی صنعتی با تاکید بر فعالیت در حوزه کارخانجات صنعتی از سال 1345آغاز به کار نمود.

امروزه مددکاری اجتماعی محدود به کارخانجات صنعتی نیست، بلکه در حال گسترش تخصص خود در تمام مشاغل و موقعیت های کاری است. ما در دوره های پر از جنجال و اغتشاشات شغلی، ساخت و ساز دوباره در اقتصاد و رقابت در تجارت و صنعت حضور داریم که    شبکه های امنیت اجتماعی را سست کرده اند. علاوه بر آن مسائل و آسیب های اجتماعی از قبیل افزایش نابرابری ( درآمد )، فقر، نابرابری جنسیتی، آموزش نابرابر، مسائل خانوادگی، اعتیاد و ... در سطح جامعه منجر به تاثیر غیر قابل انکار در الگوها و رویه های زندگی افراد شده است. سرمایه انسانی سازمان ها حتی اگر با پیامدهای آشکار و مستقیم مسائل و آسیب های اجتماعی مواجه نباشند متاثر از پیامدهای پنهان و غیر مستقیم آن بر زندگی  هستند. آگاهی از پیامدهای مستقیم و غیر مستقیم مسایل اجتماعی بر نگرش و رفتار افراد، مسئولیت    سازمان ها را برای درک و تلاش در راستای حذف یا کاهش مسایل بیش از پیش نموده است.

علاوه بر آن تغییر در نظام ارزشی خانواده و جامعه، تفاوت در نیازها و خواسته ها و تعارضات و کشمکش های میان نسلی، شکاف های ایدئولوژیک و فرهنگی، سیستم آموزشی ناکارآمد، ضعف در مهارت های زندگی،  نهادینه نشدن مفاهیم نوین مدیریتی و ... همگی از عوامل تاثیر گذار بر افراد هستند که بر محیط کار نیز تاثیر می گذارند.

لذا به نظر می رسد که سرمایه انسانی در تمام نظام ها با مشکلات بی شماری رو به رو است که بر سر راه عملکرد موثر و مولد بودن کلی آنان قرار گرفته است. با توجه به محوریت قائل شدن سازمان بر تولید و سود دهی، این حقیقت روز به روز آشکار تر می شود که انسان، بر سازمان اثر می گذارد و از آن نیز، تاثیر می پذیرد. لذا عملکرد مطلوب مددکاری اجتماعی با درک اولیه و اساسی از جامعه، ساختار سازمان صنعتی، الگوهای ارتباطی در محیط کار و ضرورت بهبود وضعیت سرمایه انسانی، علاوه بر تلاش در راستای عملیاتی شدن مسئولیت های اجتماعی سازمان منجر به توسعه سازمان و بهبود کیفیت و کمیت تولید و همچنین توسعه پایدار جامعه خواهد شد.

تعریف

حرفه مددکاری اجتماعی از طریق تغییرات اجتماعی، بهبود شیوه‌های حل مشکل در روابط انسانی و توانمندسازی افراد، زمینه‌های افزایش رفاه آنها را بوجود می‌آورد. این حوزه با به کارگیری نظریه‌های رفتار انسانی و نظام‌های اجتماعی، در مواردی که افراد با محیط‌شان تعامل دارند دخالت می‌نماید. در این راستا، اساس و بنیاد مددکاری اجتماعی، اصول حقوق بشر و عدالت اجتماعی است. مددکاری اجتماعی صنعتی- سازمانی، حرفه ای است تخصصی مبتنی بر دانش ها و مهارت های خاص که در زنجیره ارتباط انسانی، پلی است بین مدیریت و سرمایه انسانی شاغل و نقش آن ارتقای سطح اعتماد متقابل، کمک به مدیران برای مدیریت موثر سرمایه انسانی و توسعه سازمانی و همچنین کمک به سرمایه انسانی واحدهای صنعتی است تا بتوانند ضمن دستیابی به خودباوری فردی و گروهی و ایجاد سازگاری بهینه با محیط کار، نقش موثری نیز در ارتقای سطح سلامت محیط کار، خانواده و افزایش بهره وری سازمان داشته باشند.

اهداف

مددکاری اجتماعی صنعتی دو هدف تخصصی دارد:

1-    انجام پژوهش به منظور افزایش دانش و درک نسبت به رفتار کاری انسان.
2-    پیاده سازی آن دانش برای بهبود رفتار کاری و محیط کار و نیز افزایش بهره وری واحدهای صنعتی- سازمانی.

گروه هدف

-    کلیه همکاران شاغل در سازمان و اعضای خانواده آن ها
-    همکاران بازنشسته سازمان
-    مشتریان، سهامداران، شرکاء تجاری ، جامعه، دولت و نهادهای حاکمیتی

ویژگی های مددکار اجتماعی صنعتی

دانش و ویژگی های شخصیتی ضروری و انکار ناپذیر مددکار اجتماعی که لازمه فعالیت در محیط های صنعتی است عبارتند از:

-    پختگی و جا افتادگی
-    گرمی و صداقت در ارتباط با همکاران
-    مهارت برقراری ارتباط خوب و مناسب در برخورد با افراد در سطوح مختلف
-    مهارت تعامل با گروه و جامعه
-    مهارت و تخصص در مشاوره صنعتی
-    دانش روانشناسی صنعتی
-    دانش قوانین کار
-    درایت، کاردانی و چاره اندیشی
-    آگاهی نسبت به شرایط کار، زندگی همکاران و منابع اجتماعی

---

منابع

-    جانسون، لوئیز، مددکاری اجتماعی از دیدگاهی جامع، ترجمه محمد حسین بازرگانی، 1379، دانشگاه علامه طباطبائی
-    رنجبر، محمدرضا، کاربرد مددکاری گروهی و جامعه ای در مددکاری اجتماعی ایران، 1391، انتشارات آوای نور
-    زاهدی اصل، محمد، مبانی مددکاری اجتماعی، 1388، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی
-    کالشد، ورونیکا. مولندر، اودری، مدیریت در خدمات اجتماعی، ترجمه فریده همتی، 1392، انتشارات سمت
- Dileep Kumar M, 2006, Industrial Social Work: What To Do With Organization? ( IndianMBA.com )
- Guiding Principles Occupational Social Work, Social Work Switzerland       ( www.avenirsocial.ch )
- Occupational Social Work, National Association of Social Workers
-Segal Ranjana, Social Work in Industrial Sector, India Gandi National Open University ( IGNOU )
- Jodi M. Jacobson, Janet Hosford,2008,Working It Out- Social workers in Employee Assistance